اَدْری (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَدْری:
(قُلْ إِنْ أَدْري أَقَريبٌ) اَدْری در اصل از ماده «
دَرْى» و «
دِراية» گرفته شده است (
درى، يَدْرى، دَرْياً و
دِرايةً) كه به معنى «دانستن و دريافتن» است. آيه مورد بحث در پاسخ بعضى از مشركان مانند
نضر بن حارث نازل شده، مبنى بر اين‌كه آن‌ها اين سوال را مطرح مى‌كردند كه وعده الهى دائر بر عذاب در چه زمانى فرامى‌رسد،
قرآن مجید به پاسخ اين سوال پرداخته است. بارها در آيات
قرآن مجيد به اين معنى برخورد مى‌كنيم كه هر وقت سوال از زمان قيامت مى‌شد
پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) اظهار بى‌اطلاعى مى‌فرمود و مى‌گفت: علم آن مخصوص خدا است.
در
سوره لقمان، آيه ۳۴ به جمله «ما تَدْرى» بر مى‌خوريم كه از همان ماده فوق گرفته شده است، اين آيه نيز سخن از علومى به ميان مى‌آورد كه مخصوص پروردگار است، مى‌گويد:
(وَ ما تَدْري نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً) «آگاهى بر زمان قيام قيامت مخصوص
خدا است و او است كه باران را نازل مى‌كند و آن‌چه در رحم مادران است مى‌داند و هيچ‌كس نمى‌داند فردا چه مى‌كند...»
مجموع آيه پاسخ به سوالاتى است كه در زمينه قيامت مطرح مى‌شود، همان سوالاتى كه بارها مشركان قريش از پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) كردند و گفتند:
(مَتى هوَ؟) «روز قيامت كى خواهد بود؟»
قرآن در پاسخ آنان مى‌گويد: هيچ‌كس جز خدا، از لحظه قيام قيامت آگاه نيست و طبق صريح آيات ديگر، خداوند اين علم را از همه مخفى داشته است:
(إِنَّ السّٰاعَةَ آتيَةٌ أَكادُ أُخْفيها...) «قيامت خواهد آمد و من مى‌خواهم آن را پنهان سازم...»
تا هرگز غرور و غفلت دامان افراد را نگيرد.
به مواردی از کاربرد اَدْری در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قُلْ إِنْ أَدْري أَقَريبٌ مّا توعَدونَ أَمْ يَجْعَلُ لَهُ رَبّي أَمَدا) «بگو من نمى‌دانم آن‌چه را به شما وعده داده شده (از عذاب دنيا و قيام رستاخيز) نزديک است، يا پروردگارم زمانى براى آن قرار مى‌دهد؟»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه امد به معناى غايت است و آيه شريفه به منزله پيش‌گيرى از يک توهمى است كه حال مشركين اقتضاى آن را دارد، گويا وقتى تهديد را شنيده‌اند پرسيده‌اند: اين تهديد چه روزى به وقوع مى‌پيوندد؟ در پاسخ به ايشان فرموده: بگو من نمى‌دانم نزديک است يا دور...
(إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما في الْأَرْحامِ وَ ما تَدْري نَفْسٌ مّاذا تَكْسِبُ غَدا وَ ما تَدْري نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَموتُ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبيرٌ) (آگاهى از زمان قيام قيامت مخصوص خدا است و او باران را نازل مى‌كند و از نزول دقيق آن آگاه است و آن‌چه را كه در رحم‌هاى مادران است مى‌داند و هيچ‌كس نمى‌داند فردا چه به دست مى‌آورد و هيچ كس نمى‌داند در چه سرزمينى مى‌ميرد؟ به يقين خداوند نسبت به همه اين امور دانا و آگاه است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
این آیه دو چيز ديگر هم شمرده كه انسان از آن اطلاعى ندارد و به خاطر همين از حوادث آينده خود بى‌خبر است، اول اين‌كه:
(وَ ما تَدْري نَفْسٌ مّاذا تَكْسِبُ غَدا) هيچ‌كس نمى‌داند كه فردا چه به دستش مى‌آيد، دوم اين‌كه:
(وَ ما تَدْري نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَموتُ) و هيچ‌كس نمى‌داند در چه سرزمينى مى‌ميرد و گويا مراد از تذكر اين دو نكته، يادآورى اين معنا باشد، كه خداى تعالى، عالم به هر كوچک و بزرگ است، حتى مثل مساله قيامت را مى‌داند كه علمش براى خلق فراهم نمى‌شود و خود شما به آن كه مهمترين مساله است علمى نداريد، پس خدا مى‌داند و شما نمى‌دانيد و چون چنين است، پس زنهار كه به وى شرک ورزيد و از اوامرش تمرد كنيد، و از پذيرفتن دعوتش رو گردانيد و در نتيجه به خاطر نادانى خود هلاک شويد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَدْری»، ج۲، ص۳۲-۳۳.
