انه الحق (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رساله «انه الحق»، تالیف
علامه حسن زاده آملی و به
زبان فارسی است.
کلمه مبارکه حق، چه در
قرآن مجید و
روایات صادره از
اهل بیت عصمت و
طهارت و چه در کتب و رسایل اصول
معارف و فروع
احکام و چه در کتب قدما (مشایخ اساطین قبل از
اسلام )، لفظی ریشه دار است؛ بدین جهت، استاد حسن زاده، بر آن شدند که چندین بار درباره
حق رساله‌ای بنگارند، ولی هر بار ناتمام ماند، تا اینکه حضرت
علامه طباطبایی ، صاحب
تفسیر المیزان رضوان الله تعالی علیه، به روضه رضوان، ارتحال کردند، لذا از استاد، راجع به یادنامه آن جناب، درخواست شد مقاله یا رساله‌ای بنویسند. معظم له وعده کردند مرقومه‌هایی را که در باره حق نگاشته‌اند، گرد آورده و آنها را همراه با بعضی از اضافات به صورت رساله‌ای به پیشگاه ارباب فضیلیت تقدیم دارند که به فضل
خداوند ، این
امر ، تحقق یافت و رساله، به نام میمون و مبارک «انه الحق» مزین شد.
این رساله، حاوی مطالبی در بعضی از امهات و عیون مسائل معارف علمی و عملی سایر بین اهل تحقیق و اهل نظر، حول دو
محور حق و
نفس است.
رساله، مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است که اولی، حاوی یازده عنوان متنوع و دومی، دارای هشت عنوان مختلف است.
بخش اول رساله، در طایفه‌ای از معارف حقه توحیدیه است با
محوریت مسائل زیر: ۱.
وحدت حقه حقیقیه، موضوع مسائل اهل تحقیق به صورت بحث نظری... است؛ ۲. بحث حق، از نظری ناظر به تبکیت
سوفسطایی است؛ ۳. معانی حق؛ ۴. حق تعالی، انیت محض است، به بیان اهل تحقیق و اهل نظر؛ ۵. تشکیک وجود در
اصطلاح اهل نظر و اهل تحقیق؛ ۶. مرتبه، در لسان اهل تحقیق و اهل نظر؛ ۷. وجود حق، غیر متناهی است، لا یشمل بحد و لا یحسب بعد؛ ۸. بیان استاد
علامه شعرانی ، در شرح لا یشمل بحد و لا یحسب بعد؛ ۹. سبق بالحق؛ ۱۰. مطلبی به صورت استحسانی و خطابی در تاکید موضوع مسائل عرفانی؛ ۱۱. تمیز محیط از محاط به امتیاز و تعین احاطی است...
بخش دوم رساله، در طایفه‌ای ازمعارف علمی و عملی گوهر نفس است، با
محوریت مسائل زیر: ۱.
انسان ،
حی بن یقظان است،
فرزند پسری به نام
عقل کل و مادری به نام نفس کل است؛ ۲. انسان را شانیتی است که تواند
عاقل موجودات گردد، لا جرم موجودات را شانیتی است که معقول وی می‌گردند؛ ۳. طرق اقتنای معارف؛ ۴.
نفس ناطقه انسانی را مقام، فوق تجرد است؛ ۵. معرفت نفس؛ ۶. خود را بشناس؛ ۷. من عرف نفسه عرف ربه؛ ۸.
مراقبت .
استاد، خاطرنشان می‌سازند، ضمن بیان مطالب یاد شده، به ذکر
آیات و
روایات تبرک جسته و به کلمات اساطین فریقین، تمسک نموده‌اند و نیز به طایفه‌ای از نکات ذوقیه و لطایف حکمیه اشاراتی کرده‌اند.
شایان توجه است که در یکی از شب‌هایی که استاد، به ترقیم رساله یاد شده مشغول بوده‌اند، برای ایشان واقعه‌ای خوش و شیرین رخ داده که مشروح آن را از کتاب هزار و یک کلمه نقل می‌کنیم:
«کلمه ۱۶ در مبارک
سحر لیله
چهارشنبه ، ۱۷ ربیع المولود ۱۴۰۲ ق، مطابق ۲۳ دی ماه ۱۳۶۰ ش، شب فرخنده میلاد خاتم انبیا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
وصی او،
صادق آل محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که مصادف با شب شصتم از ارتحال حضرت استادم علامه طباطبایی، صاحب
تفسیر المیزان بود به ترقیم رساله انه الحق، به عنوان یادنامه آن جناب
اشتغال داشتم، ناگهان مثال مبارکش با سیمای نورانی حاکی ازسیماهم فی وجوههم من
اثر السجود، برایم متمثل شد، فتمثل لنا بشرا سویا و با لهجه‌ای شیرین و دل نشین از طیب طویت و حسن
سیرت و سریرتم، بدین عبارت بشارتم داد: «تو نیکو صورت و نیکو سیرت و نیکو سریرتی». تا چند لحظه‌ای در حضور انورش مشرف بودم رضوان الله تعالی علیه و افاض علینا من برکات انفاسه النفیسة.»
این رساله، برای اولین بار در
سال ۱۳۶۱، در مجموعه‌ای تحت عنوان یادنامه علامه طباطبایی، توسط انتشارات شفق و اخیرا به صورت مستقل، توسط انتشارات قیام، طبع و منتشر شد.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
