امداد به مجاهدان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در آیات
قرآن از
امداد به
مجاهدان فی سبیل‌الله یاد شده است. در این مقاله این
آیات بررسی می‌شوند.
امداد
خداوند به مجاهدان همراه
طالوت، پس از دعاى آنان:
«فلمّا فصل طالوت بالجنود ...• ولمّا برزوا لجالوت وجنوده قالوا ربّنا أفرغ علينا صبرا وثبّت أقدامنا وانصرنا على القوم الكفرين• فهزموهم بإذن اللّه وقتل داود جالوت ...؛
و هنگامي كه طالوت (به فرماندهي لشكر
بنی اسرائیل منصوب شد، ... و هنگامي كه در برابر
جالوت و سپاهيان او قرار گرفتند گفتند: پروردگارا! پيمانه شكيبايي و استقامت را
بر ما بريز! و قدمهاي ما را ثابت بدار! و ما را
بر جمعيت كافران،
پيروز بگردان! سپس به فرمان خدا، آنها سپاه
دشمن را به هزيمت وا داشتند. و «
داوود» (نوجوان نيرومند و شجاعي كه در لشكر طالوت بود)، جالوت را كشت ....»
«فاء» در «فهزموهم» فاء تفريع است و بيان مى‌كند كه
پيروزى سپاه طالوت
بر دشمن، نتيجه استمداد آنان و امداد الهى بوده است.
صبر و تقواى مجاهدان، دو عامل فرود
فرشته هاى امدادگر
بر آنان:
«بلى إن تصبروا وتتّقوا ويأتوكم مّن فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة ءالف مّن الملئكة مسوّمين؛
آري (امروز هم) اگر استقامت و تقوا پيشه كنيد - و
دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد - خداوند شما را به پنجهزار نفر از فرشتگان كه نشانه هاي مخصوصي دارند مدد خواهد داد.»
مجاهدان از امدادهای الهی بهره‌مند می‌شوند.
امداد مجاهدان از سوى خداوند، برخاسته از
ربوبیّت او:
۱. «إذ تقول للمؤمنين ألن يكفيكم أن يمدّكم ربّكم بثلثة ءالف مّن الملئكة منزلين• بلى إن تصبروا وتتّقوا ويأتوكم مّن فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة ءالف مّن الملئكة مسوّمين؛
در آن هنگام كه تو، به مؤ منان ميگفتي آيا كافي نيست پروردگارتان شما را به - سه هزار نفر از فرشتگان كه (از آسمان) فرود آيند ياري كند؟! آري (امروز هم) اگر استقامت و تقوا پيشه كنيد - و
دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد - خداوند شما را به پنجهزار نفر از فرشتگان كه نشانه هاي مخصوصي دارند مدد خواهد داد.»
۲. «إذ تستغيثون ربّكم فاستجاب لكم أنّى ممدّكم بألف مّن الملئكة مردفين• إذ يوحى ربّك إلى الملئكة أنّى معكم فثبّتوا الّذين ءامنوا سألقى فى قلوب الّذين كفروا الرّعب فاضربوا فوق الأعناق واضربوا منهم كلّ بنان؛
(به خاطر بياوريد) زماني را (كه از شدت ناراحتي در ميدان بدر) از پروردگارتان تقاضاي كمك مي‌كرديد و او تقاضاي شما را پذيرفت (و گفت) من شما را با يك هزار از فرشتگان كه پشت سر هم فرود مي‌آيند ياري مي‌كنم. (به خاطر بياوريد) موقعي را كه پروردگارت به فرشتگاني وحي كرد من با شما هستم كساني را كه ايمان آورده اند ثابت قدم بداريد. بزودي در دلهاي كافران ترس و وحشت مي‌افكنم ضربه ها را
بر بالاتر از گردن (
بر سرهاي
دشمنان) فرود آريد و دست و پاي آنها را از كار بيندازيد.»
امدادهاى خدا به مجاهدان، جلوه‌اى از
عزّت و
حکمت خداوند:
۱. «بلى إن تصبروا وتتّقوا ويأتوكم مّن فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة ءالف مّن الملئكة مسوّمين • وما جعله اللّه إلّابشرى لكم ولتطمئنَّ قلوبكم به وما النَّصر إلّامن عند اللَّه العزيز الحكيم؛
آري (امروز هم) اگر استقامت و تقوا پيشه كنيد - و
دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد - خداوند شما را به پنجهزار نفر از فرشتگان كه نشانه هاي مخصوصي دارند مدد خواهد داد. ولي اينها (همه) فقط براي بشارت و اطمينان خاطر شماست و گر نه
پيروزي تنها از جانب خداوند تواناي حكيم است. »
۲. «إذ تستغيثون ربّكم فاستجاب لكم أنّى ممدّكم بألف مّن الملئكة مردفين • وما جعله اللّه إلّابشرى ولتطمئنّ به قلوبكم وما النّصر إلّامن عند اللَّه إنَّ اللَّه عزيز حكيم؛
(به خاطر بياوريد) زماني را (كه از شدت ناراحتي در ميدان بدر) از پروردگارتان تقاضاي كمك مي‌كرديد و او تقاضاي شما را پذيرفت (و گفت) من شما را با يك هزار از فرشتگان كه پشت سر هم فرود مي‌آيند ياري مي‌كنم. ولي خداوند اين را تنها براي شادي و اطمينان قلب شما قرار داد وگرنه
پيروزي جز از طرف خدا نيست خداوند توانا و حكيم است.»
سپاه اسلام، همواره برخوردار از
نصرت الهى:
«لقد نصركم اللّه فى مواطن كثيرة ويوم حنين إذ أعجبتكم كثرتكم ... ثمّ ولّيتم مّدبرين• ثمّ أنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين وأنزل جنودا لّم تروها وعذّب الّذين كفروا ...؛
خداوند شما را در ميدانهاي زيادي ياري كرد (و
بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز ياري نمود) در آن هنگام كه فزوني جمعيتتان شما را به اعجاب آورده بود، ... سپس پشت (به
دشمن) كرده فرار نموديد. سپس خداوند
سکینه خود را
بر رسولش و
بر مؤ منان نازل كرد، و لشكرهائي فرستاد كه شما نمي‌ديديد و
کافران را
مجازات كرد....»
پناه دادن و امداد
مهاجران و مجاهدان راه خدا، داراى ارزشى برابر با هجرت و
جهاد:
«والّذين ءامنوا وهاجروا وجهدوا فى سبيل اللّه والّذين ءاووا وّنصروا أولئك هم المؤمنون حقًّا ...؛
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا كردند، و آنها كه پناه دادند و ياري كردند، آنان مؤ منان حقيقي اند....»
تحقّق
وعده الهى به يارى و
پيروزى پيكارگران
احد در آغاز
جنگ:
«ولقدصدقكم اللّه وعده إذ تحسّونهم بإذنه ...؛
خداوند وعده خود را به شما (درباره
پيروزي بر دشمن در احد) راست گفت، در آن هنگام (در آغاز جنگ احد)
دشمنان را به فرمان او به قتل مي‌رسانديد....»
شأن نزول آيه مذكور مربوط به جنگ احُد است.
امدادهاى الهى به مجاهدان درخور
شکرگزاری و
یادآوری:
«واذكروا إذ أنتم قليل مّستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم النّاس فاولكم وأيّدكم بنصره ورزقكم مّن الطّيّبت لعلّكم تشكرون؛
و به خاطر بياوريد هنگامي كه شما گروهي كوچك و اندك و ضعيف در روي زمين بوديد آنچنان كه مي‌ترسيديد مردم شما را بربايند ولي او شما را پناه داد و ياري كرد و از روزيهاي پاكيزه بهره مند ساخت تا شكر نعمتش را به جا آوريد.»
صحنه جنگ
حنین، عرصه فرود امدادهاى الهى
بر مجاهدان:
«لقد نصركم اللّه فى مواطن كثيرة ويوم حنين إذ أعجبتكم كثرتكم ...؛
خداوند شما را در ميدانهاي زيادي ياري كرد (و
بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز ياري نمود) در آن هنگام كه فزوني جمعيتتان شما را به اعجاب آورده بود....»
برخوردارى مجاهدان جنگ حنين از امداد نيروهاى غيبى:
«لقد نصركم اللّه فى مواطن كثيرة ويوم حنين ...• ثمّ أنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين وأنزل جنودا لّم تروها وعذّب الّذين كفروا ...؛
خداوند شما را در ميدانهاي زيادي ياري كرد (و
بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز ياري نمود) ... سپس خداوند سكينه خود را
بر رسولش و
بر مؤ منان نازل كرد، و لشكرهائي فرستاد كه شما نمي‌ديديد و كافران را مجازات كرد....»
خداوند، امدادكننده جهادكنندگان همراه
پیامبران:
«وكأيّن مّن نّبىّ قتل معه ربّيّون كثير فما وهنوا لمآ أصابهم فى سبيل اللَّه وما ضعفوا وما استكانوا ...• وما كان قولهم إلّاأن قالوا ربَّنا ...• فاتهم اللَّه ثواب الدّنيا ...؛
چه بسيار پيامبراني كه مردان الهي فراواني به همراه آنها جنگ كردند، آنها هيچگاه در برابر آنچه در راه خدا به آنها مي‌رسيد سست نشدند، و ناتوان نگرديدند و تن به تسليم ندادند... سخنشان تنها اين بود كه: پروردگارا ... از اين رو خداوند پاداش اين جهان را به آنها داد....»
امداد خداوند به مؤمنان جهادكننده در جنگ
احزاب:
«وردّ اللّه الّذين كفروا بغيظهم لم ينالوا خيرا وكفى اللّه المؤمنين القتال ...؛احزاب (۳۳) ۲۵
مقصود از «الّذين كفروا» در آيه
ابوسفیان و لشكريان او در جنگ احزاب است.
امداد خداوند به مؤمنان در جهت
کشتن و
اسارت يهوديان
بنی‌قریظه و تصرّف اموال آنان:
«وأنزل الّذين ظهروهم مّن أهل الكتب من صياصيهم وقذف فى قلوبهم الرّعب فريقا تقتلون وتأسرون فريقا• وأورثكم أرضهم وديرهم وأمولهم وأرضا لّم تطوها ...؛ احزاب (۳۳) ۲۶ و ۲۷
آيه در مورد نقض عهد
یهود بنى‌قريظه و امداد آنان به احزاب و نيز امداد الهى به مؤمنان در مقابله با آنان است.
محروم نشدن مجاهدان از امدادهاى خداوند، به‌رغم لغزش‌هايشان:
«لقد نصركم اللّه فى مواطن كثيرة ويوم حنين إذ أعجبتكم كثرتكم ... ثمّ ولّيتم مّدبرين• ثمّ أنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين وأنزل جنودا لّم تروها وعذّب الّذين كفروا ...؛
خداوند شما را در ميدانهاي زيادي ياري كرد (و
بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز ياري نمود) در آن هنگام كه فزوني جمعيتتان شما را به اعجاب آورده بود،... سپس پشت (به
دشمن) كرده فرار نموديد. سپس خداوند سكينه خود را
بر رسولش و
بر مؤ منان نازل كرد، و لشكرهائي فرستاد كه شما نمي‌ديديد و كافران را مجازات كرد....»
جبهه نبرد، عرصه ظهور امدادهاى الهى به مجاهدان:
«قتلوهم يعذّبهم اللّه بأيديكم ويخزهم وينصركم عليهم ويشف صدور قوم مّؤمنين؛
با آنها پيكار كنيد كه خداوند آنان را به دست شما مجازات مي‌كند و آنها را رسوا مي‌سازد و سينه گروهي از مؤمنان را
شفا مي‌بخشد (و
بر قلب آنها مرهم مي‌نهد).»
انصار، يارى‌دهنده مجاهدان
مهاجر:
«والّذين ءامنوا وهاجروا وجهدوا فى سبيل اللّه والّذين ءاووا وّنصروا أولئك هم المؤمنون حقًّا ...؛
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا كردند، و آنها كه پناه دادند و ياري كردند، آنان مؤ منان حقيقي اند....»
مجاهدانی که دارای شرایط زیر باشند از امدادهای الهی بهره‌مند خواهند شد.
مجاهدان
شکیبا، برخوردار از امداد خداوند:
۱. «... إذا لقيتم فئةً فاثبتوا ...• ... ولاتنزعوا فتفشلوا وتذهب ريحكم واصبروا إنّ اللّه مع الصَّبرين؛
... هنگامي كه با گروهي (در ميدان نبرد) روبرو مي‌شويد ثابت قدم باشيد ... و
نزاع (و كشمكش) مكنيد تا سست نشوند و قدرت (و
شوکت و هيبت) شما از ميان نرود و
استقامت نمائيد كه خداوند با استقامت كنندگان است.»
۲. «... فإن يكن مّنكم مّائة صابرة يغلبوا مائتين وإن يكن مّنكم ألف يغلبوا ألفين بإذن اللّه واللّه مع الصَّبرين؛
... بنابر اين هر گاه يكصد نفر با استقامت از شما باشند
بر دويست نفر
پيروز مي‌شوند و اگر يكهزار نفر باشند
بر دو هزار نفر به فرمان خدا غلبه خواهند كرد و خدا با صابران است. »
مجاهدان
نیکوکار، برخوردار از امداد خداوند:
«والّذين جهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا وإنّ اللّه لمع المحسنين؛
و آنها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند قطعا هدايتشان خواهيم كرد و خدا با نيكوكاران است.»
خداوند، يارى‌دهنده پيكارگران با
تقوا:
۱. «... فمن اعتدى عليكم فاعتدوا عليه بمثل ما اعتدى عليكم واتّقوا اللّه واعلموا أنّ اللّه مع المتّقين؛
... و (به طور كلي) هر كس به شما تجاوز كرد، همانند آن
بر او تعدي كنيد! و از خدا به پرهيزيد (و زياده روي ننماييد)! و بدانيد خدا با پرهيزكاران است! »
۲. «... وقتلوا المشركين كآفّة كما يقتلونكم كآفّة واعلموا أنّ اللّه مع المتّقين؛
... و با مشركان (به هنگام نبرد) دسته جمعي پيكار كنيد همانگونه كه آنها دسته جمعي با شما پيكار مي‌كنند و بدانيد خداوند با پرهيزكاران است.»
۳. «... قتلوا الّذين يلونكم مّن الكفّار وليجدوا فيكم غلظة واعلموا أنّ اللّه مع المتّقين؛
... با كافراني كه به شما نزديكترند پيكار كنيد (و
دشمن دورتر شما را از
دشمنان نزديك غافل نكند) و آنها بايد در شما شدت و خشونت احساس كنند، و بدانيد خداوند با پرهيزكاران است.» از اين‌كه خداوند، نخست به پيكار دستور داده، سپس مى‌فرمايد «انّ اللَّه مع المتقين»، معلوم مى‌شود كه خداوند، پشتيبان و يارى دهنده مجاهدان با تقوا است.
آثار امداد به مجاهدان عبارتند از:
پناه دادن و يارى كردن مهاجران و مجاهدان راه خدا، سبب قرار گرفتن در زمره مؤمنان حقيقى:
«والّذين ءامنوا وهاجروا وجهدوا فى سبيل اللّه والّذين ءاووا وّنصروا أولئك هم المؤمنون حقًّا ...• والّذين ءامنوا من بعد وهاجروا وجهدوا معكم فأولئك منكم ...؛
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا كردند، و آنها كه پناه دادند و ياري كردند، آنان مؤ منان حقيقي اند... و آنها كه بعدا ايمان آوردند و هجرت كردند و با شما جهاد نمودند از شما هستند....»
امدادرسانى به مجاهدان پيكارگر سبب
پایداری و ثبات‌قدم:
«إذ تستغيثون ربّكم فاستجاب لكم أنّى ممدّكم بألف مّن الملئكة مردفين• إذ يوحى ربّك إلى الملئكة أنّى معكم فثبّتوا الّذين ءامنوا ...؛
(به خاطر بياوريد) زماني را (كه از شدت ناراحتي در ميدان بدر) از پروردگارتان تقاضاي كمك مي‌كرديد و او تقاضاي شما را پذيرفت (و گفت) من شما را با يك هزار از فرشتگان كه پشت سر هم فرود مي‌آيند ياري مي‌كنم. (به خاطر بياوريد) موقعي را كه پروردگارت به فرشتگاني وحي كرد من با شما هستم كساني را كه ايمان آورده اند ثابت قدم بداريد....»
يارى خداوند به مجاهدان، سبب
پیروزی آنان:
«إن ينصركم اللّه فلا غالب لكم ...؛
اگر خداوند شما را ياري كند، هيچ كس
بر شما
پيروز نخواهد شد! ....»
پيروزى مجاهدان صدر
اسلام در پرتو نصرت و امداد خداوند:
«لقد نصركم اللّه فى مواطن كثيرة ويوم حنين إذ أعجبتكم كثرتكم ...• ثمّ أنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين وأنزل جنودا لّم تروها ...؛
خداوند شما را در ميدانهاي زيادي ياري كرد (و
بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز ياري نمود) در آن هنگام كه فزوني جمعيتتان شما را به اعجاب آورده بود... سپس خداوند سكينه خود را
بر رسولش و
بر مؤ منان نازل كرد، و لشكرهائي فرستاد كه شما نمي‌ديديد....»
امداد الهى به مؤمنان، باعث
توانایی آنان:
«واذكروا إذ أنتم قليل مّستضعفون فى الأرض تخافون أن يتخطّفكم النّاس فاولكم وأيّدكم بنصره ...؛
و به خاطر بياوريد هنگامي كه شما گروهي كوچك و اندك و ضعيف در روي زمين بوديد آنچنان كه مي‌ترسيديد مردم شما را بربايند ولي او شما را پناه داد و ياري كرد ....»
امداد و پناه دادن به مهاجران و مجاهدان در راه خدا، سبب برخوردارى از
مغفرت الهى و
روزی شايسته:
«والّذين ءامنوا وهاجروا وجهدوا فى سبيل اللّه والّذين ءاووا و نصروا أولئك هم المؤمنون حقًّا لّهم مّغفرة ورزق كريم؛
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و جهاد در راه خدا كردند، و آنها كه پناه دادند و ياري كردند، آنان مؤ منان حقيقي اند، براي آنها آمرزش (و رحمت خدا) و روزي شايسته اي است.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۳۱۸، برگرفته از مقاله «امداد به مجاهدان».
