الغیبة للحجة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الغیبة للحجة از منابع روایی مهدویت است،
نگارش شیخ الطائفه،
ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، است.
شیخ طوسی، در
ماه رمضان ۳۸۵ ق دیده به
جهان گشود. از دوران کودکی و نوجوانی وی اطلاعی در دست نیست؛ ولی گفته شده است او در سال ۴۰۸ در حالی که بیست و سه سال بیش نداشت، رهسپار
عراق شد و در
بغداد ساکن گردید. وی در حالی وارد بغداد شد که زعامت مذهب جعفری در دست
شیخ مفید بود. او برای دانش‌اندوزی آن مرجع بزرگ را همراهی می‌کرد. تا این که در سال ۴۱۳ ق شیخ مفید به دیار باقی شتافت. پس از رحلت شیخ مفید، زعامت
شیعه در دستان شاگرد بزرگ وی،
سید مرتضی علم الهدی قرار گرفت. شیخ طوسی نیز از
دانش وی به فراوانی بهره‌مند شد. این بهره‌مندی که حدود ۲۳ سال طول کشید، سرانجام با رحلت آن سید بزرگوار به پایان رسید.
دانش فراوان شیخ و فضایل ارزشمند وی سبب شد پس از رحلت سید مرتضی، نگاه‌ها به سوی وی جلب شود. در این هنگام، منزل شیخ در محلۀ کرخ بغداد، پناهگاه
مسلمانان بود. برای درک محضر او، دانشمندان فراوانی از سراسر سرزمین اسلامی، قصد بغداد می‌کردند، تا از خرمن دانش و فضیلت آن عالم بزرگوار توشه برگیرند.
با اسف شیخ طوسی در حالی رهبری دینی شیعه را پذیرفت که بنیان
مذهب شیعه می‌رفت، تا در آتش تعصب‌های کور
دشمنان آسیب‌های شدیدی ببیند. اگر نبود جز رخداد آتش سوزی خانه و کتابخانۀ آن
دانشمند بزرگ و سوختن میراثی بزرگ از اندیشه‌های مکتوب موجود در آن کتابخانه، کافی بود تا پرده از آن جنایت بزرگ بردارد.
بی‌گمان از زیان‌بارترین حوادث تلخ
تاریخ شیعه، آن آتش‌سوزی بزرگ است؛ چرا که در آن حادثه، هزاران اثر بی‌مانند به خاکستر تبدیل شد و جهانی را از رشد
علم و دانش محروم کرد. شیخ طوسی، سوگمندانه از حادثه پیش آمده و نگران بر جان خویش به
نجف اشرف مهاجرت کرد، تا در جوار باب علم
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بنیان مبارکی را پایه گذاری کند. خوشبختانه در پس آن تلاش‌های خالصانه، صدها سال است آن مکان مقدس پناهگاهی مطمئن برای اندیشمندان بزرگ شیعه به شمار می‌آید.
شیخ طوسی در
شب دوشنبه ۲۲
محرم سال ۴۶۰ ق به رحمت ایزدی پیوست و در نجف اشرف در خانۀ خویش به
خاک سپرده شد. وی نه فقط مرجعی بزرگ در زمان خویش بود که آثار ارزنده‌ای نیز برای آیندگان
خود به ارمغان گذاشت.
که از آن‌ها کتاب الغیبة است.
کتاب الغیبة از کامل‌ترین منابع
شیعه دربارۀ غیبت
حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است. در این کتاب، به علت و انگیزه غیبت امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و حکمت الهی که موجب آن گردیده، اشاره شده است. شیخ طوسی در
نگارش این اثر، شیوه‌ای نو و ابتکاری به کار گرفته و به جوانب مختلف غیبت حضرت مهدی (علیه‌السّلام) اشاره کرده است. همچنین با
استدلال به
قرآن و
روایات معصومان (علیهم‌السّلام) و حکم
عقل، به پاسخگویی به شبهات و اشکالات مخالفان پرداخته است.
این کتاب، شامل فضایل
امام عصر (علیه‌السّلام) و سیره و روش آن حضرت در
زمان غیبت و هنگام
ظهور است و بسیاری از نشانه‌های ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را ذکر کرده است. از زمان
نگارش آن تاکنون، پیوسته علمای شیعه بدان توجه کرده و در
نگارش‌های
خود، به آن بسیار استناد کرده‌اند.
شیخ طوسی در مقدمۀ کتاب
دربارۀ انگیزه
خود از
نگارش این کتاب نوشته است:
من این کتاب را به درخواست شیخ بزرگوار که
خداوند عمر ایشان را طولانی گرداند، نگاشتم. وی درخواست فرمود کتابی
دربارۀ غیبت صاحب الزمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) املا نمایم و در آن، سبب غیبت آن حضرت و علت طول کشیدن آن و... را بیان کنم و این که چرا آن حضرت ظهور نمی‌کند؟ آیا مانعی در کار هست؟ آن مانع چیست و چرا ما نیازمند به آن حضرت هستیم؟ من هم درخواست او را اجابت و امر وی را
اطاعت کردم..
کتاب الغیبة با حدود پانصد
روایت مشتمل بر هشت فصل است: کلام در غیبت، ولادت حضرت حجت (علیه‌السلام)، مشاهده کنندگان حضرت مهدی (علیه‌السّلام) در
غیبت صغرا، بیان پاره‌ای از کرامات آن حضرت، برخی از موانع ظهور حضرت مهدی (علیه‌السلام)، روایات مربوط به بحث نیابت و
وکالت، عمر طولانی حضرت مهدی (علیه‌السلام)، برخی فضایل و صفات و سیرۀ آن حضرت.
طبق بررسی‌های انجام شده از میان حدود پانصد روایت این کتاب، نزدیک دویست و هفتاد روایت آن ارتباط تنگاتنگی با مباحث مهدویت دارد. بقیه روایات، یا این که ارتباط نزدیکی با مهدویت ندارد یا این که به طور اساسی با
امام مهدی (علیه‌السّلام) و موضوعات مرتبط با آن حضرت بی‌ارتباط است که صرفا شاهد آورده شده است.
فرهنگ نامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص۳۵۵-۳۵۷، برگرفته از «الغیبة للحجة»
