الشیخ الطوسی مفسرا (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الشیخ
الطوسی مفسرا» به قلم آقای خضیر جعفر، اثری است که به بیان روش تفسیری شیخ ابو جعفر محمد بن حسن
الطوسی می‌پردازد.
شیخ طوسی از بزرگترین
مفسران ،
فقهاء و
متکلمان و
محدثان شیعه در قرن چهارم هجری بود. وی در سال ۳۸۵ ق در
طوس خراسان به دنیا آمد
در سال ۴۰۸ ق به
بغداد کوچ کرد و در آن جا در حلقه شاگردان
شیخ مفید ، پیشوای علمای شیعه در جهان آن روز، جای گرفت و همدم و ملازم او شد. پس از وفات شیخ مفید ۲۳ سال از محضر
سید مرتضی بهره برد و پس از وفات وی در سال ۴۳۶ ق خود
مرجعیت تامه یافت و پیشوای علمای
شیعه اثنا عشریه شد. در جریان نزاع خانمانسوزی که در عهد طغرل، سرسلسله سلجوقیان، بین
سنیان و شیعیان بغداد پدید آمد، شیخ به
نجف اشرف مهاجرت کرد و حوزه علمی خود را در آن جا بنیان نهاد و همین کانون کوچک سرآغاز تاسیس
حوزه هزار ساله نجف شد.
شیخ طوسی آثار و تالیفات بسیاری دارد که از زمان تالیف همچنان مدار بحث و تحقیق در حوزه‌های علمیه شیعه است. مهمترین اثر
قرآن پژوهی او
تفسیر «
التبیان » است که جزو مهمترین و کهن‌ترین تفاسیر شیعه امامیه و الهام بخش و اساس تفسیر «
مجمع البیان »
شیخ طبرسی قرار گرفته است.
شیخ طوسی شاگردان فراوانی تربیت کرد که از جمله آنان می‌توان به ابو بکر احمد بن حسین بن احمد خزاعی نیشابوری،
ابن بابویه قمی ،
نجم الدین حلبی ،
ابن براج ،
ابن قتال و... اشاره کرد. شیخ طوسی در سال ۴۶۰ هجری درگذشت و در خانه اش مدفون شد.
مؤلف در این کتاب به شرح حال شیخ طوسی پرداخته و اوضاع زمان وی را تشریح می‌کند. همچنین از اساتید شاگردان، آثار و موقعیت‌های سیاسی و فتنه‌های طایفه‌ای که در بغداد رخ می‌داد را تشریح می‌نماید. بیان خاستگاه تفسیر و سیر تحولات و روشهای گوناگون آن، توصیف اجمالی تفسیر «التبیان» از سه جنبه:
عقلی ، اثری و لغوی، که در بررسی جنبه عقلی روش مفسر و نظریات او در تعامل با نص قرآنی مورد بحث واقع می‌شود و مناقشات شیخ با دیدگاههای مفسران و اصحاب مذاهب
معتزلی ، مشبهه، مجسمه، مفوضه و غیر ایشان بیان می‌شود. در بررسی جنبه اثری تفسیر «التبیان» تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به نسبت و روشی که بدان وسیله شیخ طوسی سیاق و نظم بین آیات را برای فهم نصوص قرآنی به کار می‌گیرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. و در بررسی جنبه لغوی این تفسیر، روش شیخ در بکارگیری لغت و اعراب و قرائت و شعر و امثال در توضیح معنای مورد نظر آیه مورد بحث قرار می‌گیرد. در ادامه دیدگاه شیخ طوسی درباره
علوم قرآنی نظیر
ناسخ و منسوخ ، تاویل، اسباب نزول،
محکم و متشابه و
آیات الاحکام و نیز دیدگاه وی درباره عقاید امامیه در مورد موضوعاتی چون توحید، خلق قرآن،
عدل ، افعال بندگان، حسن و قبح،
نبوت ،
امامت ،
تقیه ، متعة،
معاد و
شفاعت ، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سه
باب که هرباب دارای فصولی است، و نیز یک خاتمه می‌باشد.
الباب الاول: «
الطوسی، حیاته، ثقافته، عصره» فصل‌های ذیل را در بر دارد: الفصل الاول: حیاة الشیخ
الطوسی و ثقافته. الفصل الثانی: عصر
الطوسی.
الباب الثانی: «
منهجیة الشیخ الطوسی فی تفسیره » مشتمل بر فصول ذیل می‌باشد: الفصل الاول: نشاة التفسیر و تطور مناهجه. الفصل الثانی: الجانب العقلی فی التبیان الفصل الثالث: الجانب الاثری فی التبیان. الفصل الرابع: الجانب اللغوی فی التبیان.
الباب الثالث: «
علوم القرآن و العقائد » مشتمل بر دو فصل می‌باشد: الفصل الاول: الشیخ
الطوسی و علوم القرآن. الفصل الثانی: الشیخ
الطوسی و عقائد الامامیة. در پایان کتاب هم فهرست منابع و مصادر کتاب و نیز فهرست مطالب آن آمده است.
کتاب به قلم آقای خضیر جعفر نگارش یافته و در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۳۲۰ صفحه چاپ اول آن در سال ۱۴۲۰ هجری قمری از سوی مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی؛
قم منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
