الاقبال بالاعمال‌الحسنة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف:
سید رضی الدین علی بن موسی بن جعفربن طاووس ـ درگذشته به سال ۶۶۴ ه. ق
دو مجلّد اقبال الاعمال دو جزء از مجموعه ده جزئی
دعا و
زیارات و
عبادات است که به عنوان تتمه و تکمیل کتاب
مصباح المتهجد شیخ طوسی (ره) تنظیم شده است.
اقبال الاعمال که در سه مجلّد توسط انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی و به تحقیق آقای جواد قیّومی اصفهانی منتشر شده، به ترتیب جزء ششم، هفتم، هشتم و نهم مجموعه فوق است که اعمال و عبادات کل ماههای سال را در بردارد.
بخش اوّل کتاب که به
ماه رمضان اختصاص دارد، مشتمل بر فضیلت و اهمیّت این ماه، آمادگی برای ورود به آن و اعمال هریک از روزها و شبهای آن است و با وظایف روز
عید فطر پایان می پذیرد.
بخش دوّم کتاب در فصل کوتاهی به بیان
ادعیه و اعمال ماههای
شوال،
ذیقعده و
ذی الحجه پرداخته است.
در بخش سوّم اعمال و وظایف بقیه ماههای سال آمده است. در لابلای اعمال
ماه محرم،
ابن طاووس رساله کوچکی در توصیف وقایع
روز عاشورا نگاشته و آن را
اللطیف نام نهاده است.
مؤلّف چون گنجینه عظیمی از منابع روایی و کتابخانه ای منحصر به فرد در اختیار داشته، در گردآوری این مجموعه بسیار موفق بوده و با ذوق سلیم خود در ترتیب کتاب اثر بدیعی به یادگار گذاشته است. بعضی از علما اقبال را بالاترین مرتبه
عرفان معرفی می کنند.
نام کامل کتاب الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة است.
ادعیه و اعمال سال و زیارات
معصومین علیهم‌السّلام
ابن
طاووس این کتاب را همراه با ۸ جلد دیگر به عنوان تتمۀ «مصباح المتهجد» شیخ
طوسی نوشته است.
او در مقدمه کتاب «
فلاح السائل»، که جلد اول از تتمات مصباح المتهجد است اسامی ۱۰ جلد کتاب را آورده است.
کتاب حاضر شامل اعمال یازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نیز، به خاطر اهمیت این ماه، در کتابی دیگر با نام «المضمار» آمده که توسط مصنف همراه با اقبال در یک مجموعه عرضه شده است.
سید کتاب خویش را به ترتیب ماههای سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتدای سال را ماه مبارک رمضان دانسته است. از جمله دلایل این کار اهمیت فوق العاده‌ای است که شرع برای ماه رمضان قائل شده و اینکه اهل معرفت ابتدای سال و ابتدای
سیر و سلوک خویش را ماه رمضان قرار می‌دهند.
کتاب اقبال الاعمال مانند دیگر کتابهای
سید ابن
طاووس از اعتبار و ارزش ویژه‌ای بین علمای
شیعه برخوردار است.
سید با تالیف این کتاب خدمت بزرگی به
جهان اسلام نموده، به قسمی که تمام مؤلفان پس از
سید در موضوع ادعیه و زیارات، خوشه چین خرمن پر برکت او هستند. از جمله
شیخ عباس قمی در «
مفاتیح الجنان» بسیاری مطالب را از این کتاب نقل می‌کند.
علامه
آقا بزرگ تهرانی نیز در
الذریعة این مطلب را تایید کرده که
سید با تالیف این کتاب حق بزرگی به گردن تمام شیعیان و هم دانشمندانی که در موضوع دعا و نیایش کتابی نوشته‌اند دارد و در حقیقت همه آنها سر سفرۀ این دانشمند بزرگ نشسته‌اند و از ثمرات آن عارف اندیشمند بهره برده‌اند و بر ما لازم است که از خدمت بزرگ ایشان تقدیر کنیم.
در قرون گذشته یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های شخصی که مملو از نسخه‌های گرانبهای خطی و منحصر به فرد بوده، کتابخانۀ
سید ابن
طاووس بوده است.
در این کتابخانه به نقل خود
سید بیش از ۱۵۰۰ کتاب معتبر و نفیس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بیش از ۷۰ جلد کتاب نزد
سید بوده که کتابهایی مثل اقبال را از آنها تدوین کرده است.
ابن
طاووس علاقه و اهتمام خاصی نسبت به ادعیه داشته، به طوری که اکثر کتابهای او در شکلهای مختلف، ادعیه و اذکار و زیارات را در بر دارد.
کتاب اقبال در سال ۶۵۰ هجری، در حالی که ابن
طاووس به سن ۶۰ سالگی قدم نهاده بود تالیف گشت. در سال‌های ۶۵۵ و ۶۵۶ نیز توسط مؤلف چند باب به کتاب حاضر افزوده شد.
محل تالیف کتاب نیز کربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهیدان علیه‌السّلام بوده است.
کتاب شریف اقبال به ۱۲ قسمت تقسیم شده و هر قسمت مربوط به یک ماه است. هر ماه نیز به بابها و فصلهای متعدد تقسیم شده تا دسترسی به مطالب هر روز از ماه به سهولت امکانپذیر باشد.
کتاب «المضمار» که در حقیقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده
و بقیه سال نیز به دو قسمت تقسیم گشته است، قسمت اول ماههای شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته
و قسمت دوم ۸ ماه بقیۀ سال را.
در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد کتاب در یک مجلد جمع شده و یک کتاب قطور را شامل شده است.
۱- نسخه‌ای در کتابخانه
آستان قدس رضوی علیه‌السّلام مربوط به ۹۵۷ هجری.
۲- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس
رضوی علیه‌السّلام مربوط به ۱۰۷۴ هجری.
الاقبال بالاعمال الحسنه
نرم افزار جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
سایت اندیشه قم
