اقرب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَقْرَب: (هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِيمانِ) اسم تفضیل از مادّه «
قرب» به معنی
«نزدیکتر» و جمع آن
«اقربون» است.
آیه مورد بحث که بخشی از آن در اینجا آمده این نکته را تذکر می‌دهد که هر مصیبتی (مانند مصیبت
احد) که پیش می‌آید علاوه بر این که بدون علت نیست وسیله آزمایشی است برای جدا کردن صفوف
مجاهدان راستین از
منافقان.
به موردی از کاربرد
أَقْرَب در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لْيَعْلَمَ الَّذينَ نافَقُواْ وَ قيلَ لَهُمْ تَعالَوْاْ قاتِلُواْ فی سَبيلِ اللّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قالُواْ لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لاَّتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِم مّا لَيْسَ فی قُلُوبِهِمْ وَ اللّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ) (و نيز براى اين بود كه منافقان شناخته شوند؛ آنهايى كه به ايشان گفته شد: «بياييد در راه خدا نبرد كنيد؛ يا از حريم خود دفاع نماييد.» گفتند: «اگر مى‌دانستيم جنگى روى خواهد داد، از شما پيروى مى‌كرديم. (امّا مى‌دانيم جنگى نمى‌شود.)» آنها در آن روز، به
کفر نزديكتر بودند تا به
ایمان؛ به زبان خود چيزى مى‌گويند كه در دلهايشان نيست. و
خداوند به آنچه كتمان مى‌كنند، آگاه‌تر است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در جمله:
(هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ)، حرف لام به معناى حرف الى آمده (و معناى جمله اين است كه ايشان امروز به كفر نزديك‌ترند تا به ايمان)، البته نزديكتر بودنشان نسبت به كفر صريح بوده نه كفر درونى و
نفاق، چون با اين عملشان در نفاق واقع شدند.
به طور کلی در حادثه احد، سه گروه مشخص در میان مسلمانان، پیدا شدند:
• گروه اول افراد معدودی بودند که تا آخرین لحظات پایداری کردند و در برابر انبوه دشمنان، تا آخرین نفس ایستادگی به خرج دادند بعضی شربت
شهادت نوشیدند و بعضی جراحات سنگین برداشتند.
• گروه دیگر تزلزل و
اضطراب در دلهای آنها پدید آمد و نتوانستند تا آخرین لحظه،
استقامت کنند و راه فرار را پیش گرفتند.
• گروه سوم، گروه منافقان بودند که در اثناء راه به بهانه‌هایی از شرکت در
جنگ خودداری کردند و به
مدینه بازگشتند که آنها
عبد اللّه بن ابی‌سلول و سیصد نفر از یارانش بودند؛ در این جا آیه مورد بحث می‌گوید: «آنها در آن روز به کفر نزدیکتر از ایمان بودند»
(هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ اَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْاِیمٰانِ) بنابراین، اگر حادثه سخت احد نبود هیچ‌گاه صفوف به این روشنی مشخص نمی‌شد و افراد هرکدام با صفات ویژه خود در صف معینی قرار نمی‌گرفتند و هرکس ممکن بود هنگام ادعا، خود را بهترین فرد با ایمان بداند.
ضمنا از جمله مذکور استفاده می‌شود که کفر و ایمان دارای درجاتی است که به عقیده و طرز عمل انسان بستگی دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اقرب»، ج۳، ص۶۱۲-۶۱۳.
