اغلُظ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اغلُظ:(وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ) «اغلُظ» از مادّه
غَليظ (به فتح غین) به معنای سختى و درشتى است.
در اين
آیه دستور به شدّت عمل در برابر كفار و منافقان داده شده و مى‌گويد: «اى پيامبر! با كافران و منافقان
جهاد كن و در برابر آن‌ها روش سخت و خشنى در پيش گير. البته طرز جهاد در برابر كفار روشن است و آن جهاد همه‌جانبه و مخصوصا جهاد مسلحانه است، ولى در طرز جهاد با منافقان، بحث است، زيرا مسلّما
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) با منافقان جهاد مسلحانه نداشت، چه اين كه منافق كسى است كه ظاهرا در صفوف مسلمين قرار دارد و به حكم ظاهر محكوم به تمام آثار
اسلام است؛ هرچند در باطن كارشكنى مى‌كند، چه‌بسا افرادى كه مى‌دانيم
ایمان واقعى ندارند، ولى به خاطر اظهار اسلام نمى‌توانيم رفتار يک نامسلمان با آن‌ها كنيم.
به موردی از کاربرد «اغلُظ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفّارَ وَ الْمُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ ) «اى پيامبر! با كافران و منافقان جهاد كن، و بر آن‌ها سخت بگير! جايگاهشان
جهنم است؛ و بدفرجامى است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: و اما منافقين هر چند در واقع
کافر و حتى از كفار هم خطرناک‌ترند، چون از راه
کید و
مکر وارد شده و كارشكنى مى‌كنند، ليكن آيات جهاد ايشان را شامل نمى‌شود، براى اين‌كه ايشان تظاهر به
کفر و دشمنى نداشته، در عوض از ساير مسلمانان هم خود را مسلمان‌تر جلوه مى‌دهند، و با اين حال ديگر معنا ندارد كه با ايشان جهاد شود. و لذا چه بسا از استعمال جهاد در خصوص منافقين اين معنا بذهن برسد كه منظور از آن هر رفتاريست كه مطابق مقتضاى مصلحت باشد، اگر
مصلحت اقتضاء داشت معاشرتشان تحريم و ممنوع شود و اگر اقتضاء داشت
نصیحت و
موعظه شوند و اگر اقتضاء داشت بسرزمين ديگرى
تبعید شوند، و يا اگر رده‌اى از ايشان شنيده شد كشته گردند، و اگر طور ديگرى اقتضاء داشت در حقشان عملى كنند. خلاصه معناى جهاد با منافقين مقاومت در برابر كارشكنى‌ها و نقشه‌كشى‌هاى ايشان است بهر وسيله‌اى كه مصلحت باشد. و چه بسا جمله
(وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ) در دنبال جمله
(جاهِدِ الْكُفّارَ وَ الْمُنافِقينَ) شاهد بر اين معنا باشد كه مقصود از جهاد
غلظت و
خشونت است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اغلظ»، ج۳، ص ۳۴۳.
