اصول الاستنباط علی‌نقی‌ حیدری (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کتاب «اصول الاستنباط»، به زبان عربی ، مشتمل بر یک دوره علم اصول فقه است که به روشی جدید و با سبکی روان، با ویژگی‌های کتب درسی در عصر حاضر، توسط سید علی نقی حیدری (۱۳۲۵- ۱۴۰۳ ق)، نگاشته شده است و امروزه، به عنوان اولین کتاب اصولی در حوزه علمیه، قم به جای « معالم الاصول » تدریس می‌گردد.

---

سید علی نقی حیدری از شاگردان علامه نایینی و سید ابو الحسن اصفهانی و از دانشمندان قرن اخیر عراق و از شخصیت‌ها و علمای شهر بغداد است.

---

مطالب کتاب در ضمن هشت عنوان کلی به شرح زیر تنظیم شده است:
۱. «کلمة المؤلف»؛
۲. «الماع الی تاریخ الفقه و اصوله»؛
۳. «الجزء الاول مباحث الالفاظ»، مشتمل بر عناوین «تمهید ما هو اصول الفقه»، «مباحث اولیة»، پنج باب و یک خاتمه؛
۴. «الجزء الثانی الادلة العقلیة»، مشتمل بر یک تمهید و سه فصل؛
۵. «التعادل و التراجیح»؛
۶. «الاجتهاد و التقلید»؛
۷. «تحلیل و تمحیص لبعض ادلة الاحکام»؛
۸. «توجیه النبی امته فی التشریع الاسلامی».
مؤلف، در این کتاب، علاوه بر طرح مباحث با بیانی ساده و روان، در پایان هر درس، خلاصه‌ای از همان درس را به همراه تمرین‌هایی از مطالب آن آورده است.

---

عنوان اول، مشتمل بر معرفی مختصر کتاب و بیان شیوه نگارش آن است.
عنوان دوم، بیان گر چهار دوره (دوره علی علیه‌السّلام ، دوره حسنین و سجاد علیه‌السّلام ، دوره صادقین علیه‌السّلام ، و دوره امام رضا و فرزندان بزرگوارش)، برای علم فقه و اصول و وجه اختصاص شیعه به فقه اهل بیت و تاسیس علم اصول فقه است.
عنوان سوم، حاوی تعریف علم اصول ، موضوع هر علم، تمایز علوم، موضوع و مسائل و غایت و تبویب علم اصول، مباحث مربوط به حقیقت شرعیه و صحیح و اعم و اشتراک لفظی و مشتق ، مباحث مربوط به اوامر و نواهی و مفاهیم و عموم و خصوص و مطلق و مقید و بیان معنای برخی از الفاظ در اصطلاح، است.
عنوان چهارم، شامل بیان حالات سه گانه مکلف در رابطه با حکم شرعی ، مباحث مربوط به قطع و ظن و شک است.
عنوان پنجم، مشتمل بر مباحث مربوط به تعادل و تراجیح است.
عنوان ششم، شامل مباحث اجتهاد و تقلید است.
عنوان هفتم، حاوی توضیح و تحلیل برخی از ادله، همچون قیاس ، استحسان ، مصالح مرسله، شرایع پیشین و مذهب صحابی است.
عنوان هشتم، مشتمل بر مباحثی در رابطه با چگونگی بیان قوانین اسلامی، توسط پیامبر برای مسلمانان ، می‌باشد.
از جمله ویژگی‌های مهم این کتاب، طرح مسائل گوناگون، با روشی ساده و بدون استفاده از الفاظ و اصطلاحات پیچیده علمی و خلاصه کردن مباحث هر درس در پایان آن و ذکر مباحث مهم و اساسی هر درس، به صورتی مختصر و مفید و آوردن تمرین‌هایی در پایان هر درس و طرح مباحث اصولی متناسب با سطح علمی و نیاز مبتدی و حذف بسیاری از مباحث پیچیده و غیر ضروری و اشتمال بر نظریات نو و جدید می‌باشد.

---