• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسحاق بن ابراهیم مروزی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





اسحاق بن ابراهیم مروزی (۱۶۱-۲۳۸قفقیه، مجتهد، حافظ و محدث قرن سوم هجری قمری بود.
ابن راهویه از حافظه‌ای قوی برخوردار بوده و از قول خود وی آورده‌اند که هفتاد هزار حدیث یا بیشتر از حفظ داشته و گفته شده که در املای حدیث بر شاگردان، هرگز کتابی در دست او دیده نشده است.
شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) و از جمله روایت کنندگان از آن حضرت شمرده است.



ابویعقوب اسحاق بن ابراهیم بن مَخْلَد مروزی حنظلی تمیمی خراسانی، معروف به ابن راهویه، فقیه، مجتهد، حافظ و محدث نیشابور که در سال ۱۶۱ق متولد شد.
راهویه مرکب از کلمه «راه» و «ویه» (یافتن و پیدا کردن)، لقبی است که اهالی مرو به مناسبت تولد پدرش ابراهیم در راه مکه به او دادند و از این رو اسحاق را ابن راهویه گویند.


وی در نوجوانی در خراسان از محمد بن عبدالله بن مبارک حدیث شنید که برخی، روایات او را در این دوران به علت کمی سن‌اش متروک دانسته‌اند. وی سپس در سال ۱۸۴ق در طلب علم و استماع حدیث به عراق و سپس مناطق دیگری چون حجاز، یمن و شام مسافرت کرد.
شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) و از جمله روایت کنندگان از آن حضرت شمرده است. به گفته ابن بابویه، وی از محدثان و دانشمندان نیشابور بود که در سفر امام رضا (علیه‌السّلام) به خراسان و هنگام گذر از نیشابور از آن حضرت خواستند حدیثی از احادیث پدرش را نقل کند و آن حضرت حدیث مشهور سلسلة الذهب را برای آنان روایت کرد.
همچنین از سفیان بن عیینه، جریر بن عبدالحمید رازی، اسماعیل بن عُلَیّه، وکیع بن جرّاح، ابومعاویه محمد بن خازم ضریر، عبدالرزاق بن همام صغانی، ابوبکر بن عیّاش، معتمر بن سلیمان، محمد بن سَلَمه حرّانی و برخی دیگر روایت کرده است.


برخی از صاحبان صحاح و سنن مانند محمد بن اسماعیل بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، احمد بن شعیب نسائی، ابوداود سجستانی، ترمذی و احمد بن حنبل از جمله راویان و شاگردان مشهور او به شمار می‌روند.
همچنین یحیی بن معین و برخی مشایخ او مانند بقیّة بن ولید از او روایت کرده‌اند. به گفته ابن راهویه، استادش یحیی بن آدم دو هزار حدیث از وی روایت کرده و نوشته است.
دو پسرش محمد و ابوالحسن علی، عبدالله بن محمد بن شیرویه (راوی المسند ابن راهویه)، اسحاق بن ابی عمران اسفراینی، یعقوب بن یوسف شیبانی، اسحاق بن ابراهیم بن نصر بُشْتی و برخی دیگر نیز از او روایت کرده‌اند.


ابن راهویه از حافظه‌ای قوی برخوردار بوده و از قول خود وی آورده‌اند که هفتاد هزار حدیث یا بیشتر از حفظ داشته و گفته شده که در املای حدیث بر شاگردان، هرگز کتابی در دست او دیده نشده است.
ابوداود خفاف می‌گوید: اسحاق حنظلی بر ما یازده هزار حدیث از حفظ املا کرد.
احمد بن حنبل از وی بسیار ستایش کرده و در مورد مقام علمی او می‌گوید: نظیری برای او در عراق و خراسان نمی‌شناسد،
چنان که نسائی او را امام در حدیث، ثقه و امین دانسته و وهب بن جریر او را احیاگر سنت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شرق خوانده است.
نیز گفته‌اند که هرگاه یک خراسانی از ابن راهویه بدگویی کند باید او را در دینش متهم کرد چنان‌که اگر یک عراقی از احمد بن حنبل انتقاد و بدگویی کرد باید دین او را زیر سؤال برد. همچنین درباره او گفته شده اگر سفیان ثوری، سفیان بن عیینه و حسن بصری زنده بودند بدون شک، محتاج به استفاده از محضر ابن راهویه بودند.
صالح بن احمد بن حنبل نیز از پدرش نقل می‌کند که وی شاهد مناظره ابن راهویه با شافعی در یک مسئله فقهی، و پیروزی او بر شافعی بوده است.


ابن راهویه در نهایت بنابر مشهور پس از ۷۷ سال زندگی، در شب نیمه شعبان سال ۲۳۸ق در نیشابور درگذشت.


آثار ابن راهویه عبارت‌اند از:



۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۳-۳۴۴.    
۲. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۰۰.    
۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۵.    
۴. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۷۹.    
۵. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۳-۳۴۴.    
۶. شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۶۷.    
۷. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۱۳۴.    
۸. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۳.    
۹. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۸، ص۱۲۰.    
۱۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۵۲.    
۱۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۴.    
۱۲. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۷۶ ۳۷۸.    
۱۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۵۱.    
۱۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۸.    
۱۵. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۵.    
۱۶. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۶-۳۴۷.    
۱۷. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۴۸.    
۱۸. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۷۹.    
۱۹. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۰۰.    
۲۰. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.    
۲۱. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۹۷۱.    
۲۲. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، ج۲، ص۳۳۸.    
۲۳. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۹۹.    
۲۴. ابن ابی یعلی، محمد بن محمد، طبقات الحنابله، ج۱، ص۱۰۹.    
۲۵. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۳، ص۱۵.    
۲۶. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۳، ص۱۱۰.    
۲۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۳۵۸.    
۲۸. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۱، ص۳۳۴.    
۲۹. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۱، ص۴۲۶.    
۳۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۸۰.    
۳۱. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۹، ص۲۳۴۲۳۸.    
۳۲. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۴۴.    
۳۳. ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۱۲۹.
۳۴. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۸۲.    
۳۵. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۲، ص۹۱.    
۳۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۱۷۲.    
۳۷. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء۱، ص۲۰۸.
۳۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۴۲.    
۳۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۸.    
۴۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۸۵.    
۴۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۲۹۲.    
۴۲. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۱۱۴.    
۴۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۱۹۷.    
۴۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۲۸.    
۴۵. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۹۶.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «اسحاق مروزی»، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰.






جعبه ابزار