استعلام (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

استعلام یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای خبر گرفتن و پرسیدن از چیزی است.

---

یکی از انواع تنبیه، «استعلام» است که به معنای خبر گرفتن و پرسیدن از چیزی می‌آید.

---

مرکب تام بر دو قسم است:
۱. احتمال صدق و کذب در آن راه دارد؛
۲. احتمال صدق و کذب در آن راه ندارد.
اولی را قضیه یا خبر و یا مرکب تام خبری گویند، و دومی را انشاء یا مرکب تام انشائی می‌نامند.
مرکب تام انشائی خود بردو قسم است:
یا بالذات دلالت بر طلب دارد که امر نامیده می‌شود و یا ندارد که تنبیه نام دارد؛ بنابراین، تنبیه؛ از اقسام لفظ مرکب تام انشائی؛ لفظی است که مقصود گوینده را بیان می‌کند و هیچ دلالت ذاتی بر طلب نمی‌کند، بلکه آنچه را که در ضمیر شخص وجود دارد اعلام می‌کند.

---

اقسام تنبیه عبارت‌اند از:
۱. تمنی،
۲. ترجی،
۳. تعجب،
۴. قسم،
۵. ندا،
۶. استفهام،
۷. الفاظ عقود،
۸. ایقاعات،
۹. افعال مدح،
۱۰. افعال ذم،
۱۱. استعلام،
۱۲. تعظیم.

---

ابن‌سینا در این باره می‌گوید: اقوال یا الفاظ مرکب گاهی به صورت ترکیب موجود در حدود و رسوم ترکیب می‌شوند و گاهی به نحو دیگری ترکیب می‌شوند، چون منشا نیاز به اقوال یا الفاظ مرکب، دلالت بر آن چیزی است که در نفس (ذهن) وجود دارد؛ این دلالت یا ذاتاً مقصود است و یا برای چیزی که از مخاطب انتظار می‌رود؛ قسم اول را «اِخبار» می‌نامند و قسم دوم که «انشاء» نامیده می‌شود، یا دلالت است یا غیر دلالت؛ اگر مقصود از آن دلالت باشد، آن مخاطبه، «استعلام و استفهام» نامیده می‌شود و اگر طلب عملی از اعمال و فعلی از افعال، غیر از دلالت، باشد از ناحیه مساوی «التماس» و از ناحیه بالاتر «امر» و «نهی» و از ناحیه پایین‌تر «تضرع» و «مسئلت» است.

---