استضعاف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استضعاف از ریشه ضَعْف و ضُعف است که در دو معنای «ضعیف یافتن» یا «ضعیف شمردن» و «به
ضعف کشاندن» کاربرد دارد.
پدیده استضعاف غالباً در برابر نوعی برتری‌طلبی نمایان می‌شود. کاربرد واژه استضعاف در برابر «
استکبار» در بسیاری از
آیات، گواهی بر این سخن است. این ویژگی معنایی استضعاف و کاربرد قرآنی آن سبب شده است که در پی رویکرد اجتماعی
مسلمانان به
قرآن، معنایی اصطلاحی برای استضعاف در تقابل با اصطلاح استکبار در ادبیات
سیاسی اجتماعی مسلمانان فراهم آید. از این دو اصطلاح برای تقسیم جوامع
انسانی به دو طبقه «مستضعَف» و «مستکبِر» استفاده می‌شود؛ مستضعفین کسانی هستند که بیرون از کانون
قدرت و
ثروت زندگی را با محرومیت از امکانات رفاهی و معیشتی موجود در جامعه می‌گذرانند. در
فرهنگ اسلامی، مستضعف کسی است که در شناخت
حق یا
عمل به آن ناتوان شده باشد.
واژه استضعاف در قرآن نیامده است؛ اما
مشتقات آن مجموعاً ۱۳ بار به‌کار رفته که ۸ مورد آن به‌صورت فعلی و در قالب واژه‌های «اُسْتُضْعِفُوا»،
«اِستَضْعَفُونی»،
«یُستضعَفُون»
و «یَستضعِفُ»
آمده است و ۵ مورد دیگر به‌گونه اسم مفعول به‌صورت «مستضعفین»
و «مستضعفون»
استعمال شده است.
بحارالانوار؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر التحریر والتنویر؛ تفسیر راهنما؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنز‌الدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر المنار؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ قاموس قرآن؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ قرآن؛ المیزان فی تفسیر‌القرآن.
•
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله «استضعاف».
