استثنا در قرآن (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استثنا در
تفاسیر و
احادیث به معنای گفتن «ان شاء الله» برای تعلیق امور بر
مشیت الهی آمده است.
در این مدخل از جملات «الا ان یشاء الله»، «ان شاء الله» و «لایستثنون» استفاده شده است.
معلق شدن صبر
اسماعیل علیه‌السّلام از سوی او (در قربانی شدن به دست پدر) بر مشیت الهی:
«فلما بلغ معه السعی قال یـبنی انی اری فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تری قال یـابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء الله من الصبرین» «و وقتی با او به جایگاه سعی رسید گفت: ای پسرک من، من در خواب (چنین) می‌بینم که تو را سر می‌برم، پس ببین چه به نظرت می‌آید؛ گفت: ای پدر من، آنچه را ماموری بکن ان شاء الله مرا از شکیبایان خواهی یافت».
معلق نمودن
شعیب علیه‌السّلام ، شایستگی خود را در قرارداد با
موسی علیه‌السّلام را، به مشیت
خداوند :
«قال انی ارید ان انکحک احدی ابنتی هـتین علی ان تاجرنی ثمـنی حجج فان اتممت عشرا فمن عندک وما ارید ان اشق علیک ستجدنی ان شاء الله من الصـلحین» «(شعیب) گفت من می‌خواهم یکی از این دو دختر خود را (که مشاهده می‌کنی) به
نکاح تو در آورم به این (شرط) که هشت سال برای من کار کنی و اگر ده سال را تمام گردانی اختیار با تو است و نمی‌خواهم بر تو سخت گیرم و مرا ان شاء الله از درستکاران خواهی یافت».
«قال انی ارید ان انکحک احدی ابنتی هـتین علی ان تاجرنی ثمـنی حجج فان اتممت عشرا فمن عندک وما ارید ان اشق علیک ستجدنی ان شاء الله من الصـلحین» «(شعیب) گفت من می‌خواهم یکی از این دو دختر خود را (که مشاهده می‌کنی) به
نکاح تو در آورم به این (شرط) که هشت سال برای من کار کنی و اگر ده سال را تمام گردانی اختیار با تو است و نمی‌خواهم بر تو سخت گیرم و مرا ان شاء الله از درستکاران خواهی یافت».
۴. اتکای قوم موسی به مشیت خداوند در دستیابی به
گاو مورد درخواست و نظرشان:
«قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ما هی ان البقر تشـبه علینا وانا ان شاء الله لمهتدون» «گفتند از پروردگارت بخواه تا بر ما روشن گرداند که آن چگونه (گاوی) باشد زیرا (چگونگی) این
ماده گاو بر ما مشتبه شده و (لی با توضیحات بیشتر تو) ما ان شاء الله حتما هدایت خواهیم شد». (از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده:
بنی اسرائیل به «ذبح» کم‌ترین
گاو مامور بودند؛ ولی چون بر خود سخت گرفتند، خدا هم بر آنان سخت گرفت و به خدا سوگند! اگر «ان شاءالله» نمی‌گفتند برای آنان اوصاف
گاو بیان نمی‌شد.)
۵. توجه
یوسف علیه‌السّلام به نقش ان شاءالله در آمدن خانواده خویش به سرزمین
مصر :
«فلما دخلوا علی یوسف ءاوی الیه ابویه وقال ادخلوا مصر ان شـآء الله ءامنین» «پس چون بر یوسف وارد شدند پدر و مادر خود را در کنار خویش گرفت و گفت ان شاء الله با (امن و) امان داخل مصر شوید».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۱۱، برگرفته از مقاله «استثنا در قرآن».
