اخفاء (تجوید)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخفاء، از اصطلاحات بکار رفته در
علم تجوید بوده و به معنای کم‌اعتمادی بر مخرج حرف یا پنهان‌کردن حرف هنگام تلفظ آن در شرایطی خاص است.
هر گاه بعد از
تنوین یا نون
ساکنه یکی از حروف پانزده‌گانه زیر قرار گیرد، چه در یک کلمه یا دو کلمه باشند، تنوین و نون
ساکنه، اخفاء شده و با
غنه طبیعی (خفیف) ادا می‌گردد. زیرا مخرج نون با مخارج حروف مزبور نه چندان فاصله دارد، که مانند
حروف حلقی اظهار شود، و نه آن قدر نزدیک است، تا مثل
حروف یرملون ادغام گردد، بلکه میان
اظهار و
ادغام که همان «اخفاء» است ادا می‌شود. در این حالت زبان به مخرج نون گذارده نمی‌شود و باید صدا را اندکی کشید، تا اخفاء حاصل گردد، و قراء ترک غنه را در حال
اخفاء جایز نمی‌دانند.
علامت
اخفاء حرف «ف» یا یک نقطه است که در بعضی قرآن‌ها بالای آن حرف می‌گذارند.
در اجرای
حکم اخفاء فرقی نمی‌کند حرف اخفا و نون در یک کلمه باشند یا در دو کلمه. کیفیت اخفاء، از جهت پرحجمی و کم‌حجمی، به حروف اخفاء بستگی دارد؛ اگر حروف اخفاء از
حروف استعلاء باشد، اخفاء پرحجم است، و اگر از
حروف استفال باشد، اخفاء کم‌حجم و رقیق خواهد بود.
اخفا، افزون بر نون، از
احکام میم ساکن نیز شمرده شده است؛ یعنی اگر پس از حرف
میم ساکن، حرف «با» قرار گیرد،
میم را به صورت اخفا می‌خوانیم. مانند:«هم بارزون»؛ «لهم به» و «امدا بعیدا» (امدم بعیدا).
اخفاء در نون
ساکن و تنوین را اخفای حقیقی، و در
میم ساکن، اخفای شفوی گفته‌اند.
حروف پانزده گانه عبارتند از:
۱. تاء مانند: انتم ـ جنات تجری؛
۲. ثاء مانند: انثی ـ صبا ثم؛
.
۳. جیم مانند: ینجی ـ غساقا جزاء؛
۴. دال مانند: اندادا ـ کاسا دهاقا؛
۵. ذال مانند: انذرهم؛
ـ
حکیم ذلک
۶. زاء مانند: منزلا ـ مبارکة زیتونة؛
۷. سین مانند: منساته؛
ـ خالصا سابغا
۸. شین مانند: انشانا ـ صبار شکور؛
۹. صاد مانند: ینصر ـ ریحا صرصرا؛
۱۰. ضاد مانند: منضود ـ مسفرة ضاحکة؛
۱۱. طاء مانند: فانطلق ـ صعیدا طیبا؛
۱۲. ظاء مانند: انظر ـ ظلا ظلیلا؛
۱۳. فاء مانند: انفسهم ـ خالدا فیها؛
۱۴. قاف مانند: ینقذون ـ سمیع قریب؛
۱۵. کاف مانند: منکم ـ کتاب کریم.
ابدال؛
ادغام؛
اثبات.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قرائات از دیدگاه روایات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۱۸. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اخفاء».
