احکام وقت نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به
احکام شرعی پیرامون وقت انجام
نماز، احکام
وقت نماز می‌گویند.
نمازهای واجب روزانه (یومیه) دارای وقت معین است که تفصیل آن در کتب فقهی از جمله کتاب
تحریرالوسیله تالیف
امام خمینی به شرح آتی آمده است.
وقت نماز ظهر و عصر از هنگام
ظهر تا
مغرب است، که از اول آن به مقدار ادای نماز ظهر بر حسب حال و وضع نمازگزار،
وقت اختصاصی نماز ظهر است و چنین وقتی از آخر آن، وقت اختصاصی نماز عصر است و بین این دو وقت مختص،
وقت مشترک نماز ظهر و عصر است.
و
وقت فضیلت نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که سایه جدید
شاخص به‌اندازه خود شاخص بشود، همان‌طور که پایان وقت فضیلت عصر وقتی است که سایه جدید شاخص دوبرابر خودش گردد. و بنابر اظهر شروع وقت فضیلت نماز عصر وقتی است که سایه شاخص به چهار قدم یعنی چهار هفتم شاخص برسد؛ اگرچه بعید نیست که ابتدای وقت فضیلت نماز عصر موقعی باشد که به مقدار خواندن نماز ظهر (از ظهر) گذشته باشد.
وقت نماز مغرب و عشا در حال
اختیار از مغرب تا نصف شب است که از اول آن به مقدار ادای نماز مغرب بر حسب حال و وضع نمازگزار، وقت اختصاصی نماز مغرب است و چنین وقتی از آخر آن، وقت مختص نماز عشا است. و بین این دو وقت مختص، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است. و کسی که از روی
اضطرار به جهت خواب یا فراموشی یا حیض یا غیر این‌ها و یا ازروی‌عمد، نماز مغرب و عشا را از نصف شب تاخیر بیندازد، بنابر احتیاط (واجب) باید آن‌ها را تا
سفیده صبح به‌قصد ما فی الذّمة به جا آورد و اگر به مقدار وقت ادای دو نماز تا سپیده باقی نمانده باشد، باید احتیاطاً نماز عشا را بخواند، و احتیاط (واجب) آن است که بعد از وقت، نماز مغرب و عشا را به ترتیب
قضا نماید.
و وقت فضیلت
نماز مغرب از مغرب تا ازبین‌رفتن
شفق یعنی سرخی طرف مغرب می‌باشد و اول وقت فضیلت نماز عشا موقع ازبین‌رفتن شفق است و تا یک‌سوم شب ادامه دارد؛ بنابراین برای نماز عشا دو وقت اجزاء (کفایت کردن و مجزی بودن) است: قبل از رفتن سرخی و بعد از یک‌سوم شب تا نصف شب (که در هرکدام از این وقت‌ها نماز عشا خوانده شود صحیح است اگرچه وقت فضیلت آن میان این دو وقت است).
از طلوع سپیده صادق تا طلوع خورشید، وقت نماز صبح است.
و
وقت فضیلت نماز صبح از اول سپیده تا پیدا شدن سرخی از طرف مشرق است و شاید پیدا شدن آن هم‌زمان با «بالا آمدن» و «بازشدن» و «روشن شدن صبح» که در روایات به آن تصریح شده است باشد.
مقصود از وقت اختصاصی آن است که درصورتی‌که
نماز مختص این وقت (ظهر مثلاً) را به نحو صحیح انجام نداده باشد خواندن
نماز شریک (نماز عصر مثلاً) در این وقت مختص صحیح نیست، بنابراین خواندن نمازی که با این نماز در وقت شریک نیست - مانند نماز قضای همان روز یا غیر آن - در وقت اختصاصی اشکالی ندارد. و همچنین اگر نسبت به نماز صاحب وقت مختص، ذمّه‌اش فارغ شده باشد خواندن نماز شریک، در این وقت مختص اشکالی ندارد، بنابراین اگر نماز عصر را سهواً بر نماز ظهر مقدم بدارد و بعد از خواندن نماز عصر فقط به مقدار چهار رکعت وقت (تا غروب) باقی مانده باشد، در چنین صورتی خواندن نماز ظهر (که نماز شریک است) در این وقت مختص نماز عصر به
نیّت ادا، جایز است. و همچنین اگر نماز ظهر را قبل از ظهر به گمان آنکه وقت آن شده بخواند و قبل از تمام شدن نماز ظهر، وقت داخل شود، بعد از تمام شدن این نماز می‌تواند نماز عصر را بخواند و واجب نیست که به مقدار گذشتن وقت چهار رکعت صبر کند و سپس نماز عصر را بخواند. بلکه اگر تمام نماز عصر در وقت (مختص) نماز ظهر واقع شود بنابر اقوی صحیح است، مثل اینکه به اعتقاد آنکه نماز ظهر را خوانده است نماز عصر را بخواند سپس معلوم شود که ظهر را نخوانده بوده است و تمام نماز عصر در وقت مختص به نماز ظهر واقع شده است، لیکن در جایی که هیچ بخشی از وقت مشترک را درک نکند، احتیاط ترک نشود.
موقعی
انسان می‌تواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است، یا دو مرد
عادل به داخل شدن وقت خبر دهند.
کسی که به اندازه خواندن یک
رکعت نماز، وقت دارد، باید نماز را به
نیّت ادا بخواند؛ ولی نباید به عمد نماز را تا این وقت
تأخیر بیندازد.
کسی که
مسافر نیست، اگر تا
مغرب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد، باید
نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند و اگر کمتر وقت دارد باید فقط
نماز عصر را بخواند و بعد نماز
ظهر را قضا کند؛ و اگر تا نصف
شب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد، باید
نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط
عشا را بخواندو بعد از آن نماز مغرب را بخواند و به
احتیاط واجب،
نیت ادا و
قضا ننماید (یعنی به
نیّت ما فی الذمه بخواند).
کسی که مسافر است، اگر تا مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز
وقت دارد، باید نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا کند، و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار رکعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعد مغرب را بدون
نیت ادا و قضا به جا آورد، و چنانچه بعد از خواندن عشا، معلوم شود که به مقدار یک رکعت یا بیشتر وقت به نصف شب مانده است، باید فورا" نماز مغرب را به
نیت ادا به جا آورد.
مستحب است انسان
نماز را در اول وقت آن بخواند و راجع به آن خیلی سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزدیک‌تر باشد بهتر است، مگر آنکه تأخیر آن از جهتی بهتر باشد، به طور مثال
صبر کند که نماز را به
جماعت بخواند.
• جمعی از نویسندگان، احکام اسلامی، ص۵۳-۵۴.
•
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
