• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن نصر خزاعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دیگر کاربردها: احمد بن نصر (ابهام‌زدایی).

احمد بن نصر خُزاعی، از بزرگان اهل حدیث در نیمه اول قرن سوم است.


نام کامل وی ابوعبداللّه احمد بن نصر بن مالک بن هیثم خزاعی مروزی بغدادی است که از وی با القاب شهید ،
[۱] ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
[۲] خطیب بغدادی، ج۸، ص۱۵.
مقتول
[۳] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۹.
و مصلوب
[۴] ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۷۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
[۵] ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
نیز یاد شده است. او از قبیله خزاعه بود و نسبش به کعب‌بن عَمروبن لُحَیّ می‌رسید.
[۶] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.

مهم‌ترین گزارش درباره زندگی او را خطیب بغدادی آورده است که احتمالا بخشی از گزارشها از کتاب الاوراق فی أخبار خلفاء بنی‌العباس و اشعارهم تألیف محمدبن یحیی صولی (متوفی ۳۳۵) گرفته شده و بعدها دیگر شرح‌ حال ‌نویسان همان مطالب را تخلیص و نقل کرده‌اند.
[۷] ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۹۸ـ۲۰۳، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عُثیمین، ریاض ۱۴۱۹/ ۱۹۹۹.
[۸] سمعانی، ج۲، ص۳۵۸.
[۹] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۵، ص۷۶۶ـ۷۶۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.

جد وی، ابونصر مالک‌بن هیثم مروزی نیز از نقیبان عباسی بود.
[۱۰] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
[۱۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.
[۱۲] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
احمدبن نصر از مالک‌بن اَنَس ، سفیان‌بن عُیَینَه، علی‌بن حسین‌بن واقد، حسین‌بن محمد مروزی و کسان دیگری روایت کرده، اما روایاتش اندک است.
[۱۳] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
به گفته یحیی‌بن مَعین، همه مصنفات هشیم‌بن بشیر نزد خزاعی بوده است.
[۱۴] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
یحیی‌بن معین، محمدبن عبداللّه‌بن ابی‌ثَلج، محمدبن عبداللّه‌بن مبارک مخرمی، سَلمة‌بن شبیب نیشابوری و دیگران از وی حدیث نقل کرده‌اند.
[۱۵] ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۷۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
[۱۶] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
[۱۷] یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۶ـ۵۰۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
او با احمد بن حنبل ارتباط بسیار نزدیکی داشت و پیروی از او و طریق او را ضروری و واجب می‌دانست.
[۱۸] ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۹۹ـ۲۰۰، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عُثیمین، ریاض ۱۴۱۹/ ۱۹۹۹.
احمد نیز از او به نیکویی یاد کرده است.
[۱۹] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۲.
یحیی‌بن معین نیز بر او درود فرستاده و گفته که خداوند کار او را با شهادت ختم کرده است.
[۲۰] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
خطیب بغدادی
[۲۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
[۲۲] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
و مزّی
[۲۳] یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۲۴] یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۱۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
به توثیق خزاعی از سوی رجالیان اهل سنّت اشاره کرده‌اند.

علاوه بر احمدبن نصر، خاندان و منسوبان به او نیز اهل علم و فضل بوده‌اند. نام برخی از آنان در شمار راویان حدیث ذکر شده از جمله برادرش، ابوالفضل صالح‌بن نصر خزاعی (متوفی ۲۱۹)، که از شعبة‌بن حجاج، شریک‌بن عبداللّه نخعی و هیثم‌بن عدی طائی روایت کرده است
[۲۵] خطیب بغدادی، ج۱۰، ص۴۲۵ـ۴۲۶.
و برادرزاده‌اش، نصربن مالک، که از علی‌بن بکار مَصَّیصی حدیث شنیده و یحیی‌بن محمدبن صاعد از او روایت کرده است.
[۲۶] خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۳۸۸ـ۳۸۹.
یکی از برادران احمدبن نصر به نام ثابت نیز هفده سال امارت نواحی مرزی شام را به‌عهده داشت که در ۲۰۸ در مَصَّیصَه وفات کرد.
[۲۷] خطیب بغدادی، ج۸، ص۱۵.
در بغداد نیز بازاری را به نام پدرش، سُوَیْقةُ نصر نام نهاده بودند.
[۲۸] خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.


او در برابر اعتقاد به مخلوق بودن قرآن که واثق عباسی (حک: ۲۲۷ـ۲۳۲) پشتیبان آن بود، به سختی ایستادگی کرد
[۲۹] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
و از واثق با تعبیراتی تند یاد می‌کرد.
[۳۰] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
سرانجام نیز در ۲۳۱ در بغداد بر واثق قیام کرد.
[۳۱] یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۴۸۲.
[۳۲] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵ـ۱۳۹.
وی را دستگیر کردند و در آخرین روزهای شعبان ۲۳۱ از بغداد به سامرا نزد واثق فرستادند. واثق، در مجمعی عمومی او را در دو مسئله خلق قرآن و رؤیت خداوند امتحان کرد. پاسخ وی این بود که قرآن کلام‌اللّه است و احادیث نبوی بر رؤیت خداوند دلالت دارند و واثق را نصیحت کرد که با احادیث نبوی مخالفت نکند.
[۳۳] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۷ـ۱۳۸.
واثق نظر اطرافیانش را درباره وی جویا شد که برخی از اطرافیان وی، حکم به روا بودن خون خزاعی دادند و در نهایت واثق، خود گردن خزاعی را زد.
[۳۴] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۸.
[۳۵] ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.


بدنش را در سرّمن‌رأی به دار کشیدند و سرش را مدتی در قسمت شرقی بغداد و مدتی در قسمت غربی آن نصب نمودند و سپس دوباره آن را در موضعی در جانب شرقی نصب کردند و بر آن نگهبان گماردند و این موضع به «رأس احمدبن نصر» مشهور شد. در گوشهای او رقعه‌ای قرار داده بودند که بر روی آن علت مرگ وی عقیده به قدم قرآن و تشبیه درج شده‌بود.
[۳۶] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۸ـ۱۳۹.
قتل وی در پنج‌شنبه ۲۸ شعبان ۲۳۱ رخ داد
[۳۷] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۵.
و شنبه اول رمضان سرش را در بغداد نصب کردند.
[۳۸] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۹.
[۳۹] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰ـ۴۰۳.

پس از این واقعه، دِعْبِلِ خُزاعی شاعر مشهور، برای وی مرثیه‌ای سرود.
[۴۰] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۲۰۵ـ۲۰۶.
عده‌ای به جرم پیروی از احمدبن نصر در سخت‌ترین شرایط زندانی شدند و از ملاقات با آنان جلوگیری شد. حتی پرداخت زکات به این افراد نیز غیرمجاز اعلام شد.
[۴۱] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۹.

در ۲۳۷، متوکل (حک: ۲۳۲ـ۲۴۷) دستور داد که تمام کسانی را که پدرش معتصم و برادرش واثق به جرم امتناع از قول به خلق قرآن به زندان انداخته بودند، آزاد کنند. با اجرا شدن این دستور، خویشان و نزدیکان احمدبن نصر، سرش را به پیکرش ملحق کردند و جنازه او را پس از شش سال در قبرستان مالکیه ، در قسمت شرقی بغداد، به خاک سپردند.
[۴۲] طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۹۰.
[۴۳] ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۲، ص۳۲۹ـ۳۳۰، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
[۴۴] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۵.

پیروان اهل حدیث بعدها با جعل اخباری به بیان کراماتی در شأن او و جایگاه بلندش در نزد خداوند سخن گفته‌اند.
[۴۵] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۲ـ۴۰۴.
[۴۶] یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
[۴۷] یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۱۱ـ۵۱۳، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.


(۱) ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عُثیمین، ریاض ۱۴۱۹/ ۱۹۹۹.
(۳) ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
(۴) خطیب بغدادی.
(۵) دِعْبِل خُزاعی، شعر دعبل‌بن علی‌الخزاعی، چاپ عبدالکریم اشتر، دمشق ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
(۷) سمعانی.
(۸) طبری، تاریخ (بیروت).
(۹) یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
(۱۰) یعقوبی، تاریخ؛

۱. ↑ ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۲. ↑ خطیب بغدادی، ج۸، ص۱۵.
۳. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۹.
۴. ↑ ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۷۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۵. ↑ ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.
۷. ↑ ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۹۸ـ۲۰۳، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عُثیمین، ریاض ۱۴۱۹/ ۱۹۹۹.
۸. ↑ سمعانی، ج۲، ص۳۵۸.
۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۵، ص۷۶۶ـ۷۶۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
۱۰. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
۱۱. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.
۱۲. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
۱۳. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
۱۴. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
۱۵. ↑ ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۷۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۱۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
۱۷. ↑ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۶ـ۵۰۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۱۸. ↑ ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۹۹ـ۲۰۰، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عُثیمین، ریاض ۱۴۱۹/ ۱۹۹۹.
۱۹. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۲.
۲۰. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
۲۱. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۸.
۲۲. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰.
۲۳. ↑ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۲۴. ↑ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۱۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۲۵. ↑ خطیب بغدادی، ج۱۰، ص۴۲۵ـ۴۲۶.
۲۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۳۸۸ـ۳۸۹.
۲۷. ↑ خطیب بغدادی، ج۸، ص۱۵.
۲۸. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷.
۲۹. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
۳۰. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵.
۳۱. ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۴۸۲.
۳۲. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۵ـ۱۳۹.
۳۳. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۷ـ۱۳۸.
۳۴. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۸.
۳۵. ↑ ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۴، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۳۶. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۸ـ۱۳۹.
۳۷. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۵.
۳۸. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۹.
۳۹. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۰ـ۴۰۳.
۴۰. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۲۰۵ـ۲۰۶.
۴۱. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۳۹.
۴۲. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۹، ص۱۹۰.
۴۳. ↑ ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، ج۲، ص۳۲۹ـ۳۳۰، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۴۴. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۵.
۴۵. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۰۲ـ۴۰۴.
۴۶. ↑ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۰۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
۴۷. ↑ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماءالرجال، ج۱، ص۵۱۱ـ۵۱۳، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن نصر خزاعی»، شماره۷۰۲۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سال 231 (قمری) | علمای اهل سنت | علمای قرن سوم
جعبه ابزار