ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحیم قرشی مهدوی اقصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَقْصُری، ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحیم بن غُزی قرشی مهدوی (د ۶۴۲ق/۱۲۴۴م)،
عارف ،
زاهد و از مشایخ صوفیه
مصر ، منسوب به اقصر، شهری در سواحل شرقی
رود نیل است.
از تاریخ
ولادت و جزئیات زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست، تنها می‌دانیم که ابتدا به شغل دیوانی اشتغال داشته، سپس به تصوف روی آورده، و
مرید عبدالرزاق،
شاگرد ابومَدین مغربی، شده است.
به گفته
ادفوی، وی محضر عبدالرحیم بن حجون (د ۵۹۲ق) را نیز
درک کرده بود.
از شاگردان او می‌توان از علی
ادفوی، علی بن بدران، شماس سفطی، ابراهیم فاوی،
برهان کبیر، بدر دمشقی و مفرّج دمامینی نام برد.
وی در اقصر درگذشت و در همان‌جا به
خاک سپرده شد.
فرزند او نجم الدین
احمد پس از درگذشت پدر بر
مزار او ضریحی ساخت.
به سبب اعتقادی که مردم در
زمان حیات اقصری به وی یافته بودند، پس از درگذشت او نیز بسیاری به
زیارت مزار وی می‌آمدند.
کراماتی به او نسبت داده‌اند و به
معراج او در شب نیمه
شعبان معتقدند و همه ساله این
شب را
جشن می‌گیرند.
از سخنانی که از اقصری در کتب صوفیه نقل شده، چنین بر می‌آید که او اهل وجد و
سماع بوده، و در حال
وجد به
شعر سرودن نیز می‌پرداخته است.
تنها اثری که از اقصری باقی مانده، ارجوزه‌ای است در
توحید شامل ۳۲۸، ۱بیت متضمن
اصول دین و ادله توحید که ابوعلی عمر بن ابی عبدالله سکونی اشبیلی، شرحی بر ابیات آن نوشته است.
نسخه خطی این
منظومه در
کتابخانه عمومی رباط، و
شرح آن در دارالکتب مصر موجود است.
(۱)
محمد بن ایاس، بدائع الزهور فی وقائع الدهور، به کوشش
محمد مصطفی، قاهره، ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۲م.
(۲) ابن بطوطه، رحلة، به کوشش
محمد عبدالمنعم عریان، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
(۳) عمر بن ملقن، طبقات‌الاولیاء، به کوشش نورالدین‌شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
(۴) جعفر
ادفوی، الطالع السعید، به کوشش سعد
محمد حسن، قاهره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م.
(۵) خدیویه، فهرست.
(۶) سیوطی، حسن المحاضرة، به کوشش
محمد ابوالفضل ابراهیم، داراحیاء الکتب العربیه، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
(۷) عبدالوهاب شعرانی، الطبقات الکبری، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
(۸) ی س و عبدالله رجراجی علوش، فهرس المخطوطات العربیة، پاریس، ۱۹۵۴م.
(۹) یوسف نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، به کوشش ابراهیم عطوه عوض، دارالفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «اقصری»، ج۹، ص۳۷۸۶.
