ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی جلودی بصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَلودی، ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی بن احمد بصری، از بزرگان
شیعه در
قرن سوم
و اوایل قرن چهارم است.
وی از نوادگان
عیسی جلودی، از
اصحاب
امام باقر علیه‌السلام بود.
درباره
نسبت جلودی، اختلاف‌نظر وجود دارد، از جمله گفته‌اند جلود، بر وزن جعفر یا قبول، منطقه‌ای است در
شام یا
اندلس یا
افریقا یا در منطقه‌ای به‌نام بحر
و یا نام شاخه‌ای است از
قبیله اَزْد.
تاریخ
ولادت وی معلوم نیست.
ظاهراً تمام
عمر در
بصره بوده
و در آن‌جا نزد ابوعبداللّه
محمد بن زکریا جوهری غَلاّبی (متوفی ۲۸۰) تلمذ کرده است.
باتوجه به کثرت
اخبار منقول از وی، شاید بتوان غلاّبی را مهم‌ترین استاد جلودی دانست.
از دیگر کسانی که جلودی از آن‌ها
حدیث نقل کرده است، ابوالخیر
احمد بن محمد بن جعفر طائی ،
ابوالقاسم
عبدالواحد بن عبداللّه بن یونس موصلی و ابوعبداللّه
احمد بن عمار بن خالد بوده‌اند.
درباره شاگردان وی اطلاع چندانی در دست نیست، فقط می‌دانیم که
احمد بن ابراهیم بن معلّی بصری ، علاوه بر روایت آثار جلودی، مستملی وی در بصره بوده است
و ابوعلی
احمد بن محمد صولی ، شاگرد جلودی، نیز در ۳۵۲ یا ۳۵۳ به
بغداد رفته
و در
مسجد بَراثا ،
مسجد معروف
شیعیان ، روایاتی از جلودی نقل کرده است.
منزلت جلودی در جامعه
امامیه بصره بدان حد بود که وی را شیخ امامیه در بصره خوانده‌اند.
در هیچ‌یک از
کتب رجال ، در درستی
عقاید و روایات جلودی تشکیک نشده
و او را در علوم گوناگون (همچون
تاریخ ،
حدیث ،
نجوم ،
فقه
و کلام ) صاحب‌نظر دانسته‌اند.
آثار بسیاری درباره
اخبار و سِیر
و روایات
و مباحث فقهی برای وی برشمرده‌اند.
نجاشی
حدود دویست اثر از وی نام برده
و گفته که بعضی از آن‌ها را دیده، از جمله آنهاست:
کتاب التفسیر عن علی ؛ مجموع قرائة امیرالمؤمنین
علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام؛
کتاب الجَمَل ؛
کتاب صِفّین ؛
کتاب الحَکَمَین ؛
کتاب مسند امیرالمؤمنین علیه‌السلام؛
و کتاب التجارات عن علی .
امروزه از بیش‌تر این آثار فقط نامی باقی مانده است.
در ۳۱۷ در بصره، ابوالعباس
محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی برخی آثار جلودی را از وی
سماع کرده است.
این فرد مهم‌ترین
راوی آثار جلودی برای
شیخ‌صدوق (متوفی ۳۸۱) بوده
و صدوق در اغلب آثار خود، آنچه را که به روایت از جلودی آورده، از طریق طالقانی نقل کرده است.
هارون بن موسی تلعکبری (متوفی ۳۸۵)،
ابوسعید
حسن بن عبداللّه عسکری (متوفی ۳۸۲)
و ابوعبداللّه
محمد بن احمد صفوانی (زنده در ۳۵۲)
نیز از مهم‌ترین راویان جلودی بوده‌اند.
نجاشی،
یکی از تألیفات جلودی در باب
ابن‌عباس ، را
تفسیره عن الصحابة (یعنی
تفسیر ابن‌عباس به روایت از
صحابه ) ذکر کرده است.
ظاهراً این اثر، مأخذ منقولات
حاکم حسکانی در
شواهد التنزیل از جلودی بوده است.
حسکانی این مطالب را به نقل از ابوعبداللّه
محمد بن عبداللّه شیرازی (متوفی ۴۲۸)
و ابوبکر
محمد بن احمد بن محمد جرجرائی (جرجانی) نقل کرده است.
ابن‌طاووس از برخی آثار جلودی که در اختیارش بوده، مطالبی نقل کرده است.
ابراهیم بن علی کفعمی (متوفی ۹۰۵)
از کتاب صِفّین جلودی عبارتی نقل کرده است.
تاریخ
وفات جلودی را ابن‌طاووس
سال ۳۰۲،
و ابن‌ندیم پس از ۳۳۰ ذکر کرده است.
باتوجه به روایت
محمد بن ابراهیم طالقانی
و ابوبکر جرجرائی از جلودی در ۳۱۷، تاریخ ۳۰۲ نادرست است.
به نوشته
خزّاز رازی (خزّاز رازی، ص۳۲۶)، جلودی در ۱۷
ذیحجه ۳۳۲ وفات یافت
و در
روز غدیر دفن شد؛ به نظر می‌رسد که این
تاریخ ، صحیح باشد.
(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۲) ابن‌بابویه، الامالی، قم ۱۴۰۴.
(۳) ابن‌بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.
(۴) ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم.
(۵) ابن‌طاووس، الطرائف
فی معرفة مذاهب الطوائف، چاپ جلال‌الدین حسینی، قم ۱۴۰۰.
(۶) ابن‌طاووس،
فلاح السائل و نجاح المسائل فی عمل الیوم و اللیلة، چاپ غلامحسین مجیدی، قم ۱۳۷۷ش.
(۷) ابن‌طاووس، محاسبه النفس، چاپ جواد قیومی اصفهانی، نشر القیوم، ۱۴۱۹.
(۸) ابن‌ندیم، الفهرست.
(۹) عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهدالتنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
(۱۰) علی بن محمد خزاز رازی، کفایة الاثر
فی الن صعلی‌الائمة الاثنی‌عشر، چاپ عبداللطیف حسینی کوه‌کمری خوئی، قم ۱۴۰۱.
(۱۱) دلائل الامامة، منسوب به محمدبن جریر طبری آملی، قم: مؤسسه‌البعثه، ۱۴۱۳.
(۱۲) محمد بن حسن طوسی، الفهرست، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.
(۱۳) حسن بن یوسف علامه حلّی، رجال العلامه الحلی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، نجف ۱۳۸۱/۱۹۶۱، چاپ افست قم ۱۴۰۲.
(۱۴) ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، چاپ سنگی (تهران) ۱۳۲۱، چاپ افست قم ۱۴۰۵.
(۱۵) محمد بن محمد مفید، کتاب الامالی، چاپ حسین استاد ولی
و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳.
(۱۶) احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
(۱۷) حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک
الوسائل و مستنبط
المسائل، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۰۸.
(۱۸) یاقوت حموی، معجم الادباء.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « ابواحمد جلودی»، شماره۴۷۹۶.
