ابن فارس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن فارس قزوینی (
۳۲۹-
۳۹۵ق) معروف به
ابن فارس فقیه،
محدث،
ادیب،
لغوی،
شاعر و دانشمند
مالکی‌مذهب در
قرن چهارم هجری قمری بود.
وی در
همدان فردی بی مانند به شمار می‌رفت و اتقان علمی دانشمندان و ذوق و ظرافت کاتبان و شاعران را در خود جمع کرده بود. گویند: مقام او در همدان با
ابن لنکک در
عراق،
ابن خالویه در
شام،
ابن علاف در
فارس و
ابوبکر خوارزمی در
خراسان برابر بود.
ابوحسین احمد بن فارس بن زکریا قزوینی
رازی زهراوی، معروف به ابن فارس،
ابن فرحون زمان ولادت وی را
۲۰۶ یا
۲۰۸ هجری آورده
که به ظاهر اشتباه است.
وی در سال ۳۲۹ هجری
در
قزوین به دنیا آمد و در
همدان بزرگ شد و بیشتر عمر خود را ساکن
ری بود. او در قزوین حدیث شنید و برای آموختن علوم بیشتر به
زنجان،
میانه،
خراسان،
بغداد و
اصفهان سفر کرد.
ابن فارس از کسانی مانند
پدرش،
علی بن محمد بن مهرویه،
احمد بن علان،
سلیمان طبرانی و
محمدبن عبدالله دوری بهره برد.
ابن فارس از بزرگان و پیشوایان
علم لغت و یکی از دانشمندان و ادیبان بزرگ در خراسان به شمار می‌رفت. او در
فقه و
ادبیات شهرت داشت.
همچنین در همدان فردی بی مانند بود و اتقان علمی دانشمندان و ذوق و ظرافت کاتبان و شاعران را در خود جمع کرده بود.
گویند: مقام او در همدان با ابن لنکک در عراق، ابن خالویه در شام، ابن علاف در فارس و ابوبکر خوارزمی در خراسان برابر بود.
ابن فارس شاگردان بسیاری تربیت کرد که ازجمله آنان می‌توان از
بدیع الزمان همدانی،
ابوذر هروی،
قاضی ابوزرعه رازی،
قاضی ابوعبدالله دیباجی و وزیر
صاحب بن عباد نام برد.
ابن فارس در
نحو از مکتب کوفیین پیروی می‌کرد و همواره فقها را به آشنایی با
لغت ترغیب می‌کرد. وی به آل عمید تعصب شدیدی داشت و صاحب بن عباد بدین سبب از او رنجیده خاطر بود.
قزوینی ابتدا
شافعی بود، سپس به مذهب مالک گرایش یافت.
برخی نیز او را
امامی مذهب دانسته‌اند.
ابن فارس دارای آثاری بدیع، رساله‌هایی سودمند و اشعاری نمکین بود
که عبارت‌اند از:
• المجمل؛ • متخیّر الالفاظ؛ • فقه اللغه؛ • غریب اعراب القرآن؛ • تفسیر اسماء النبی صلی الله علیه و آله؛ • مقدمه کتاب دار العرب؛ • حلیه الفقهاء؛ • العرق؛ • مقدمة؛ • الفرائض؛ • ذخائر الکلمات؛ • شرح رساله الزهری الی عبدالملک بن مروان؛ • الحجر؛ • سیره النبی صلی الله علیه و آله؛ • اللیل و النهار؛ • العمّ و الخال؛ • اصول الفقه؛ • اخلاق النبی صلی الله علیه و آله؛ • الصاحبی؛ • جامع التاویل؛ • الثیاب و الحلی؛ • خلق الانسان؛ • الحماسة المحدثه؛ • مقاییس اللغه؛ • کفایة المتعلمین؛
• اختلاف النحاة؛ • الانتصار لثلعب؛ • ذم الغیبه؛ • فتاوی فقیه العرب؛ • فضل الصلاة علی النبی صلی الله علیه و آله؛ • دارالعرب؛ • المثلثة فی اللغه؛ • المسائل الفقیهة فی المقامه الطیبه؛ • مآخذ العلم؛ • المحصل؛ • محنة الاریب؛ • المقدمه؛ • الوجوه و النظائر؛
• النیروز؛ • الفصیح؛ • تمام الفصیح؛ • ذم الخطاء فی الشعر؛ • اللامات؛ • اوجز السیر لخیر البشر؛ • الثلاثه؛
• المعاش و الکسب؛ • المیره؛ • ما جاء فی اخلاق المؤمنین
و الاتباع و المزاوجه.
او سرانجام در
صفر سال ۳۹۵ هجری در ری از دنیا رفت.
درباره زمان درگذشت وی اختلاف است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد قزوینی»، ج۲، ص۱۱۱.
