ابن‌شاذان حسن بن احمد بزاز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ شاذان، ابوعلی
حسن بن احمد بن ابراهیم
بن حسن بن محمد ابن شاذان بزاز (۳۳۹- ۴۲۵ق/۹۵۰-۱۰۳۴م)، محدّث اشعری و
حنفی بغدادی بود.
ابن‌شاذان همچون پدر و برادرش، عبدالله، به
علم حدیث گرایش پیدا کرد و در نخستین گام، پدرش آموزش او را عهده‌دار شد،
اما بعداً از استادان بی‌شماری بهره برد که از آن جمله
ابوعمرو عثمان بن احمد بن سماک ،
ابوبکر احمد بن سلمان بن حسن بن نجاد،
ابوبکر احمد بن کامل بن خلف قاضی و
عبدالباقی بن قانع قابل ذکرند.
ابوعلی کلام اشعری را از
ابوالعباس محمد بن احمد نقاش فراگرفت.
او به زودی در
بغداد محدّث و متکلّمی مشهور و مورد اطمینان در نقل حدیث شد و کسانی چون
ابن رزقویه و
ازهری و
خطیب بغدادی او را
ثقه و صدوق خوانده‌اند.
وسعت
علم و اشتهار ابوعلی مشتاقان فراوانی را گرد وی فراهم آورد.
از جمله کسانی که از او
حدیث آموخته‌اند، می‌توان ابوبکر
احمد بن علی خطیب بغدادی،
ابواسحاق ابراهیم بن علی شیرازی ،
ابوالمعالی محمد بن زید علوی ،
ابوالحسن صابی ،
محمد بن هلال صابی غَرس النّعمه و
ابومحمد جعفر
بن احمد سراج را نام برد.
ابن شاذان در
علم قرائت نیز دستی داشته و
ابن جزری از
ابوبکر ابن مقسم به عنوان شیخ او و از
احمد بن حسن بن خیرون به عنوان راوی او در این فن یاد کرده است.
وی در بغداد درگذشت و پس از ادای
نماز بر جنازه او که خطیب بغدادی هم در آن حضور داشته است، در
مقبره باب‌الدیر به
خاک سپرده شد.
ذهبی از دو اثر او تحت عناوین المشیخة الکبری و المشیخة الصغری یاد کرده که نسخه‌های آن در کتابخانه ظاهریه
موجود است؛ نیز رساله‌ای تحت عنوان الافراد
و همچنین برخی از اجزای حدیثی ابن شاذان با عناوین مختلف در همان کتابخانه
و نیز در کتابخانه دانشگاه ییل (نموی، شم موجود است.
(۱) ابن اثیر، الکامل.
(۲) ابن جزری،
محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م.
(۳) ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۹ق.
(۴) ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، بیروت، ۱۹۸۴م.
(۵) ابن کثیر، البدایة.
(۶) ابن النجّار،
محمد، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، به کوشش ابن دمیاطی، بیروت، ۱۹۷۱م.
(۷) خطیب بغدادی،
احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۸) ذهبی،
محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و
محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۹۸۳م.
(۹) ذهبی، العبر، به کوشش
محمد سعید زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
(۱۰) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالرحمان
بن یحیی المعلّمی، حیدرآباد دکن، ۱۹۶۶م.
(۱۱) ظاهریه، خطی (حدیث).
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوعلی ابن‌شاذان»، ج۴،ص۱۳۵۷.
