ابن‌زاغونی ابوالحسن علی بن عبیدالله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ زاغونی، ابوالحسن علی بن عبیدالله بن نصر بن سری (۴۵۵- محرم ۵۲۷ق/۱۰۶۳- نوامبر ۱۱۳۲م)، محدث، متکلم، واعظ، مورخ و فقیه
حنبلی مذهب است.
علت شهرت وی به ابن زاغونی نسبت او به روستایی از توابع
بغداد به نام زاغونی است.
ابن تغری بردی سال وفات وی را ۵۲۶ق ثبت کرده است.
از شرح زندگی وی چیز مهمی دانسته نیست.
درباره او همین قدر می‌دانیم که نزد ابومحمد صریفینی، ابوالحسین بن نقوّز، ابوالغنائم ابن مأمون،
ابوالقاسم ابن
بُسری، ابومحمد ابن عبدالله بن عطاء هروی، ابومحمد ابن هَزارمَرْد و دیگران به استماع
حدیث پرداخت.
و
ذهبی و
ابن رجب به وثاقت و
صحت سماع وی تصریح نموده‌اند.
فقه را نزد ابوعلی یعقوب بَرْزَبانی (د ۴۸۶ق) فراگرفت
و سرآمد فقیهان عصر خویش گردید، تا آنجاکه ذهبی او را شیخ حنابله خوانده است.
او در فقه
حنبلی دارای آرائی
شاذ بود که ابن رجب به برخی از آنها اشاره کرده است.
وی به سبب بعضی عقاید کلامی خود که از افکار
معتزله نشأت می‌گرفت به
بدعت گذاری متهم شده است.
ابن زاغونی از قرائات
قرآن و
نحو و
لغت آگاه بوده.
ذوق ادبی نیز داشته است، چه ابن تغری بردی او را شاعر خوانده
و ابن جوزی او را خطیب دانسته است.
وی دارای شاگردان زیادی بود که از میان آنان ابوالفرج
ابن جوزی از همه مشهورتر است. ابن جوزی خود گوید که
فقه و
حدیث را نزد وی فراگرفته است.
از دیگر شاگردان او می‌توان به برادرش ابوبکر ابن زاغونی، سِلَفی، ابن ناصر، ابن عساکر و ابوموسی مدینی اشاره نمود.
ابن زاغونی در علوم مختلف دارای آثار متعددی بوده است که از میان آنها کتاب ذیل تاریخ ابن همدانی بر جای مانده است. ابن همدانی در ذیلی بر تاریخ ابوالحسن ثابت بن سنان بن ثابت بن قره (د ۳۶۵ق/۹۷۶م) حوادث تاریخی را تا آغاز حکومت المسترشدبالله (حک ۵۱۲ - ۵۲۹ق/۱۱۱۸- ۱۱۳۵م) پی‌گیری کرده بوده و ابن زاغونی در ذیلی که بر آن نوشته آن را تا ۵۲۷ق، سال وفات خود، ادامه داده است.
حاجی خلیفه
ذیل ابن زاغونی را تحت عنوان ذیل تاریخ ثابت بن قرة صابی آورده است. گفته شده که قسمتی از این کتاب در کتابخانه برلین موجود است.
از کتاب دیگر او به نام التلخیص فی الفرائض نیز نسخه‌ای در برلین موجود است.
آثار منسوب به وی عبارتند از:
۱. الاقناع؛ ۲. الایصاح در اصول دین؛ ۳. جزء فی تصحیح حدیث الاطیط؛ ۴. جزء فی عویص المسائل الحسابیة؛ ۵. الخلاف الکبیر؛ ۶. الدور و الوصایا؛ ۷. دیوان خُطَب؛ ۸. غُرَرُ البیان در اصول فقه؛ ۹. الفتاوی الرحبیة؛ ۱۰. مجالس فی الوعظ؛ ۱۱. مسائل فی القرآن؛ ۱۲. المفردات که شامل ۱۰۰ مسأله بوده است؛
۱۳. مقالة فی الحرف و الصوت؛
۱۴. مناسک الحج؛ ۱۵. الواضح
(۱) ابن اثیر، علی، اللباب، بیروت، دارصادر.
(۲) ابن تغری بردی، النجوم.
(۳) ابن جوزی، عبدالرحمان، مناقب الامام احمد بن حنبل، به کوشش محمد امین الخانجی، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۴) ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
(۵) ابن رجب، عبدالرحمان، الذیل علی طبقات الحنابلة، به کوشش هنری لائوست و سامی الدهان، دمشق، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۱م.
(۶) ابن قفطی، علی، تاریخ الحکماء، به کوشش یولیوس لیپرت، لایپزیگ، ۱۹۰۳م.
(۷) جواد، مصطفی، حاشیه بر تلخیص مجمع الا¸داب.
(۸) ابن فوطی، دمشق، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
(۹) حاجی خلیفه، کشف.
(۱۰) ذهبی، محمد، دول الاسلام، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۱) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب الارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
(۱۲) ذهبی، محمد، المغنی فی الضعفاء، به کوشش نورالدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۱۳) ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۱۴) یاقوت، بلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن زاغونی»، ج۳، ص۱۲۵۷.
