ابضاع (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اِبضاع(بضاعت؛ استبضاع) واگذاری سرمایه به دیگری برای تجارت، بدون سهیم بودن وی در سود و زیان را می گویند که احکام آن در باب مضاربه آمده است.

---

ابضاع عبارت است از اینکه شخصی سرمایه‌ای را برای تجارت در اختیار دیگری بگذارد با این شرط که سود حاصل از آن تنها از آنِ سرمایه‌گذار باشد و یا هیچ شرطی در عقد ذکر نشود.
امام خمینی در تحریرالوسیله، کتاب المضاربة می‌نویسد: «وتسمّی قِراضاً، و هی عقد واقع بین شخصین علی ان یکون راس المال فی التجارة من احدهما و العمل من الآخر، ولو حصل ربح یکون بینهما. ولو جعل تمام الربح للمالک یقال له: البضاعة.» مضاربه‌ به نام قراض نامیده می‌شود. و عقدی است که بین دو نفر واقع می‌شود بر این اساس که سرمایه تجارت از یکی از آن‌ها و کار از دیگری باشد و اگر سودی پیدا شود بین هر دو مشترک باشد. و اگر تمام سود برای مالک قرار داده شود به آن بضاعه‌ گفته می‌شود.

---

ابضاع نوعی عقد است و احکام عمومی عقود در آن جاری می‌گردد. در ابضاع، تمامی سود حاصل از تجارت به سرمایه‌گذار تعلّق می‌گیرد؛ چه در عقد شرط شود یا شرط نشود؛ لیکن در اینکه عامل در فرض عدم قصدِ تبرع، مطلقا مستحقّ اجرة المثل است، یا تنها در فرض عدم ذکر شرط در عقد، اختلاف است.
ابضاع عقدی است جایز که هر یک از مالک و عامل می‌تواند آن را فسخ کند. اگر مالک به قصد ابضاع به عامل بگوید با این مال تجارت کن و سود آن برای من باشد و عامل هم قبول کند، ابضاع واقع می‌شود.
اگر بین مالک سرمایه و عامل درباره بضاعه یا مضاربه بودن قرارداد اختلاف پیش آید و بینه‌ای نباشد، چه باید کرد؟ امام خمینی در این باره می‌نویسد: «لو ادّعی المالک انّه اعطاه المال بعنوان البضاعة؛ فلا یستحقّ‌ العامل شیئاً من الربح، وادّعی العامل المضاربة؛ فله حصّة منه، فالظاهر انّه یقدّم قول المالک بیمینه، فیحلف علی نفی المضاربة، فله تمام الربح لو کان. واحتمال التحالف هنا ضعیف.» اگر مالک ادعا کند مال را به عنوان «بضاعه‌» به او داده است - که عامل از سود، مستحق چیزی نباشد - ولی عامل ادعای مضاربه کند - تا سهمی از آن برای او باشد - ظاهر آن است که قول مالک با قسم مقدم می‌شود، پس بر مضاربه نبودن قسم می‌خورد و در نتیجه تمام سود اگر سودی باشد، مال او است و احتمال تحالف در اینجا ضعیف است.

---