ابراهیم بن مهزیار اهوازی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْراهیمِ بن مَهْزیار، ابواسحاق اهوازی از
محدثان شیعی سده‌های ۲ و ۳ق/۸ و ۹م بود.
از تاریخ زندگی او اطلاع کافی در دست نیست و تن‌ها از لابه‌لای کتابهای
حدیث و
رجال می‌توان آگاهی‌هایی در این‌باره به دست آورد. تبارش در دَوْرَق خوزستان می‌زیستند و پدرش در آغاز
مسیحی بوده و سپس به
اسلام گرویده است.
از آن‌جا که او از اصحاب
امام جواد (علیه السلام) (د ۲۲۰ق/۸۳۵م)،
امام هادی (علیه السلام) (د ۲۵۴ق/۸۶۸م) و
امام حسن عسکری (علیه السلام) (د ۲۶۰ق/۸۷۴م) بوده
و به روایتی
از اصحاب
امام مهدی (ع) نیز بوده است، می‌توان دوران زندگی وی را بین ۱۹۵-۲۶۵ق/۸۱۱-۷۸۷م تخمین زد.
ابن بابویه روایت مفصلی از ابراهیم نقل کرده است که حاکی از دیدار وی با امام مهدی (علیه السلام) و بزرگی شأنش نزد آن امام است. البته برخی در صحت این روایت تردید کرده و آن را خالی از خلل ندانسته‌اند.
کشّی روایتی از پسر ابراهیم، محمد نقل کرده که گویای این است که وی با وکیلان امام مهدی (علیه السلام) ارتباط داشته است
و بررسی از این‌گونه حدیث‌ها چنین استنباط کرده که ابراهیم از سفیران آن حضرت بوده است
، اما
علامۀ حلّی روایت کشی را ضعیف می‌داند.
حدیث دیگری نشان می‌دهد که او وصی برادرش
علی بن مهزیار بوده است
و برخی این امر را یکی از دلایل وثاقت وی دانسته‌اند.
روایتی دیگر حاکی است که او از وکیلان
امام حسن عسکری (علیه السلام) بوده است.
البته نباید از نظر دور داشت که سفارت از جانب
امام خاص‌تر از
وکالت است و بنابر درست بودن وکالت ابراهیم، نمی‌توان این امر را همچون برخی رجال‌شناسان
دلیلی بر
وثاقت او دانست.
حلی
او را ممدوح دانسته است. به نظر بعضی، از آن‌جا که
ابن قولویه در
کامل الزیارات حدیثی با واسطۀ ابراهیم آورده است، می‌توان او را ثقه قلمداد کرد؛ چه ابن قولویه در آغاز کتاب
تصریح کرده که در آن جز از راویان ثقه
حدیث نقل نکرده است.
ابراهیم افزون بر حدیث‌هایی که به‌طور مستقیم از امامان عصرش (علیهم السلام) شنیده و نقل کرده است
روایتهای دیگری نیز به واسطۀ برادش علی ــ که بیش‌ترین روایاتش از اوست .
صالح بن سندی ،
فضاله بن ایوب ،
ابن ابی عمیر ،
حسین بن علی بن بلال و دیگران نقل کرده است.
حسن بن علی سرسونی ،
عبدالله بن جعفر حمیری سعد بن عبدالله ،
محمد بن احمد بن یحیی ،
حماد بن عبدالله قندی و راویان دیگر از وی حدیث نقل کرده‌اند. در کتابهای معتبر
شیعه ده‌ها حدیث می‌بینیم که ابراهیم در اسناد آنهاست و فقیهان بزرگی چون
صاحب جواهر به آن‌ها استناد کرده‌اند
البشارات تن‌ها کتابی است که به او نسبت داده‌اند
و احتمال دارد که این، همان کتاب البشارات برادرش علی بوده باشد
که ابراهیم روایت کرده و
نجاشی به نام راوی ثبت کرده است.
(۱) ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
(۲) ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، به کوشش حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۳) ابن بابویه، محمد بن علی، کتاب الخصال، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
(۴) ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، به کوشش عبدالحسین امینی، نجف، ۱۳۵۶ق.
(۵) حلّی، حسن بن علی، کتاب الرجال، به کوشش محدث ارموی، تهران، ۱۳۴۲ش.
(۶) خویی، ابوالقاسم، معجم الحدیث، قم، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۷) صفّار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، به کوشش محسن کوچه باغی، تهران، منشورات الاعلمی.
(۸) طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
(۹) طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
(۱۰) طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ق.
(۱۱) طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۱۲) طوسی، محمد بن حسن، رجال، به کوشش محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۱۳) طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، به کوشش اشپرنگر و دیگران، مشهد، ۱۳۵۱ش.
(۱۴) علامۀ حلی، حسن بن یوسف، رجال، به کوشش محمد صادق، بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۱۵) کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۱۶) کلینی، محمد بن یعقوب، الفروع من‌الکافی، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۱۷) مامقانی، میرزاعبداللـه، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۲ق.
(۱۸) مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۹۸۳م.
(۱۹) مفید، محمد بن محمد، الارشاد، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، ۱۳۵۱ش.
(۲۰) نجاشی، احمد بن علی، رجال، به کوشش محمدجواد نایینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۲۱) نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام، به کوشش عباس قوچانی، تهران، ۱۳۶۵ق.
(۲۲) نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۲۱ق.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم بن مهزیار»ج۲، ص۶۶۵.
