• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابراهیم بن محمد بیهقی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ابراهیم بن محمد بیهقی (م. قرن ۴ق) عالم، مورخ و ادیب نامدار قرن سوم و چهارم هجری بود.



ابراهیم بن محمد بیهقی بغدادی، عالم، مورخ و ادیب نامدار قرن سوم و چهارم هجری، معاصر با معتز (۲۳۲-۲۵۵ق) و مقتدر عباسی (۲۹۵-۳۲۰ق) بود.
[۱] تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۷. .
[۲] تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۸.
برخی او را از علمای قرن پنجم دانسته‌اند
[۴] قمی، شیخ عباس، هدیه الاحباب، ص۱۲۶.
که نمی‌تواند درست باشد.
منابع، اطلاعات زیادی از او به دست نمی‌دهند. گفته شده از اصحاب عبداللّه بن معتز (م. ۲۹۶ق) بود
[۵] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۱۳۵.
و از مصعب بن زبیر نیز روایت دارد.


ابوالعباس محمد بن یزید مبرد (۲۱۰-۲۸۶ق) از استادان وی و حسین بن احمد سلامی (م. ۳۰۰ق) از شاگردان او بود.


المحاسن و المساوی در نوادر اخبار و حکایات، اثر اوست.
[۹] تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۷. .
[۱۰] تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۸.
به علت شباهت فراوان محتوا و مصادر این کتاب با کتاب المنحول که جاحظ در محاسن و اضداد نوشته است، برخی معتقدند بیهقی در نگارش این کتاب بر مصادر کتاب المنحول تکیه کرده است.
[۱۱] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۱۳۵.

برخی نیز براین باورند که یا هر دو کتاب تالیف یک نفر است یا آنکه هر دو از یک منبع گرفته شده‌اند. محقق کتاب المحاسن و المساوی دراین باره معتقد است هر دو کتاب تالیف بیهقی است. وی نخست المحاسن و الاضداد (المنحول) را نوشت و برای رواج بهتر، آن را به جاحظ منسوب کرد. سپس با‌اندکی اضافات در باب‌ها، کتاب المحاسن والمساوی را به نام خود و برای مقتدر عباسی تالیف کرد. برخی دیگر نیز با ردّ این نظر، انتساب کتاب المحاسن و المساوی را به بیهقی و المنحول را به جاحظ صحیح می‌دانند. (دیگر منابع:
[۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۴۰.
)


۱. تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۷. .
۲. تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۸.
۳. سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۲، ص۶۱۹.    
۴. قمی، شیخ عباس، هدیه الاحباب، ص۱۲۶.
۵. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۱۳۵.
۶. بیهقی، ابراهیم، المحاسن والمساوی، ص۵.    
۷. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق ۴۲، ص۵۲۵.    
۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۳، ص۱۰۲۹.    
۹. تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۷. .
۱۰. تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، ج۴، ص۴۰۸.
۱۱. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۱۳۵.
۱۲. جاحظ، عمرو بن بحر، المحاسن والاضداد، ص۱۱.    
۱۳. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۱، ص۳۰۷.    
۱۴. ابن هبة الله، امین الدولة، المجموع اللفیف، ص۵۶۱.    
۱۵. التنوخی، محمد بن علی، نشوارالمحاضره واخبارالمذاکره، ج۲، ص۳۷۹.    
۱۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۴۰.
۱۷. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۸۹.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم بیهقی»، ج۲، ص۴۲.






جعبه ابزار