در چهار وجه حرف شرط و جزاء، مخفّفه از ثقیله، حرف نفی و تاکید نفی کاربرد دارد.
۱- حرف شرط که دو (شرط و جزاء) را جزم دهد، مثل
(اِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ) .
۲- مخفّفه از ثقیله و اکثرا در جوابش لام مفتوح می‌آید، مثل
(اِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا) ۳- حرف نفی و بیشتر در جوابش
الّا می‌آید، مثل
(اِنِ الْکافِرُونَ اِلَّا فِی غُرُورٍ) (اِنْ اَرَدْنا اِلَّا الْحُسْنی) در
قاموس آمده این‌که ذکر کرده‌اند در جواب
إِنْ همیشه الّا و یا
لمّا می‌آید، مثل
(اِنْ کُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَیْها حافِظٌ) درست نیست زیرا در
قرآن مجید دو
آیه آمده که نفی کننده آن است.
(«اِنْ عِنْدَکُمْ مِنْ سُلْطانٍ») (اِنْ اَدْرِی اَ قَرِیبٌ ما تُوعَدُونَ).
۴- تاکید نفی، مثل:
«ما ان یخرج زید.»
