أُولُوا بَقِیَّةٍ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُولُوا بَقِیَّةٍ: (وَ أوْلي الأَمْرِ مِنكُمْ)«أُولُوا بَقِیَّةٍ» اولو به معنى صاحبان و «بقيّۀ» به معنى باقيمانده است و معمولا اين تعبير در
لغت عرب به معنى «اولو الفضل» (صاحبان فضيلت و شخصيت و نيكان و پاكان) گفته مى‌شود.
اولوا بقیه به اولوا الفضل گفته مى‌شود زيرا
انسان معمولا اجناس بهتر و اشياء نفيس‌تر را
ذخیره مى‌كند و نزد او
باقى می‌ماند و به همين جهت اين كلمه مفهوم
نیکی و نفاست را با خود دارد.
و از اين گذشته همواره در ميدان مبارزات اجتماعى آن‌ها كه ضعيف‌ترند، زودتر از صحنه خارج مى‌شوند يا نابود مى‌گردند، و تنها آن‌ها
باقى می‌مانند كه از نظر
تفکر و يا نيروى جسمانى قوی‌ترند، و به همين
دلیل باقی‌ماندگان نيرومندانند، به همين جهت در عرب اين ضرب المثل وجود دارد كه مى‌گويند
فِى اَلزَّوَايَا خَبَايَا وَ فى اَلرِّجَالُ بَقَايَا (در زاويه‌ها هنوز مسائل مخفى وجود دارد و در ميان رجال، شخصيت‌هايى باقيمانده).
به موردی از کاربرد «أُولُوا
بَقِیَّةٍ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَلَوْلا كانَ مِنَ الْقُرونِ مِن قَبْلِكُمْ أوْلواْ بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ في الأَرْضِ إِلاّ قَليلًا مِّمَّنْ أَنجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذينَ ظَلَمواْ ما أُتْرِفواْ فيهِ وَ كانواْ مُجْرِمينَ) «چرا در اقوام قبل از شما، دانشمندان صاحب قدرتى نبودند كه از
فساد در
زمین جلوگيرى كنند؟ مگر اندكى از آن‌ها، كه نجاتشان داديم. و آنان كه
ستم مى‌كردند، به دنبال نعمت‌ها و لذات رفتند؛ وگناه‌كار بودند و نابود شدند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ) كلمه
لولا به معناى
هلا و
الا است كه
تعجب آميخته با
توبیخ را مى‌رساند، و معناى آن اين‌است كه: ملل و اقوامى كه قبل از شما مى‌زيستند چرا
باقى نماندند و چرا از فساد در
زمین نهی نكردند؟ تا
امت خود را از انقراض و استيصال حفظ كنند؟
(إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ) اين استثناء، استثناء از معناى نفى جمله سابق است چون معنا اين است: عجب است از امت‌هاى گذشته كه با آن آيات كه از خدا ديدند و آن عذاب‌ها كه مشاهده كردند، چرا جز عده كمى كه ما براى اين‌كه از
فساد نهى مى‌كردند از
عذاب و هلاک نجاتشان داديم،
بقاياى بيشترى نماندند تا از فساد در زمين نهى كنند؟
(وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ) اين جمله بيان حال كسانى است كه پس از استثناء
باقی‌مانده‌اند كه اكثريت ايشان را تشكيل مى‌دهند، و چنين معرفيشان كرده كه مردمى ستم‌كار و همه پيرو لذايذ مادى بوده و در اين وادى غوطه‌ور و در نتيجه به
جرم و
گناه آلوده شده بودند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اولوا بقیه»، ج۱، ص۱۳۶.
