أسرار العربية (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«أسرار العربیة»، معروف‌ترین اثر کمال‌الدین ابوالبرکات، عبدالرحمن
محمد بن ابی‌سعید انباری نحوی معروف به ابن انباری است.
«أسرار العربیة»، معروف‌ترین اثر کمال‌الدین ابوالبرکات، عبدالرحمن
محمد بن ابی‌سعید انباری نحوی، معروف به ابن انباری است که به‌جرأت می‌توان گفت که وی عمده شهرت خویش را مدیون این کتاب است؛ زیرا بیشتر نویسندگان، حتی کسانی که از ذکر فهرست آثار او خودداری کرده‌اند، نام این کتاب را در شرح احوالش آورده و به فایده و سهولت آن اشاره کرده‌اند.
موضوع عمومی کتاب، علل اعرابی و نحوی، اسباب تسمیه کثیری از اصطلاحات نحوی، اسباب تسمیه حرکات، صیغ جمع و... بوده و به
زبان عربی و در قرن ششم نوشته شده و در سال ۱۴۱۹ق، با تحقیق برکات یوسف هبود عرضه گردیده است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در شصت و چهار باب تنظیم شده است.
معمولا مطالب کتب نحوی، براساس مرفوعات، منصوبات، مجرورات و مجزومات تنظیم و تبویب می‌گردد، اما در اثر حاضر، این چینش به چشم نخورده و مطالب به‌صورت پراکنده عرضه شده است.
در مقدمه محقق که در سه قسمت ارائه گردیده، در ابتدا زندگی‌نامه مختصری از نویسنده ذکر، سپس روش نحوی او در اثر حاضر شرح و در نهایت، اقدامات صورت گرفته توسط محقق، بیان شده است.
در پایان نیز اصطلاحات و رموز مورد استفاده در تحقیق و تعلیقات کتاب، تشریح شده است.
نویسنده در تدوین مطالب کتاب، از اثر دیگر خود تحت عنوان «
الانصاف فی مسائل الخلاف » و همچنین از کتب بصریون و نحویون، بهره برده است.
روش وی در نگارش این اثر، اسلوبی منظم، سهل، واضح و به دور از تعقید و تا حدودی، شبیه به اسلوب
محمد حریری در کتاب معروفش، با عنوان «
شرح ملحقة الاعراب » بوده و به اعتقاد برخی، از بسیاری از مشکلات نحوی و منطقی که در برخی از کتب دیده می‌شود، مبراست.
در چینش مطالب کتاب، ترتیب خاصی به چشم نمی‌خورد. برخی از مطالبی که نویسنده به آن‌ها پرداخته است، عبارتند از:
اعراب و بناء؛ تثنیه و جمع؛
مبتدا و
خبر ؛
فاعل ؛
مفعول به ؛
نائب فاعل ؛ نعم و بئس؛
تعجب ؛
افعال ناقصه ؛
حروف مشبهه ؛
اغراء ؛
تحذیر؛
حال ؛
تمیز ؛
استثناء؛
عدد ؛
نداء ؛
ترخیم؛
ندبه؛
حروف جر ؛
اضافه ؛
توابع؛
غیر منصرف ؛
حروف جزم ،
شرط و
جزاء ؛
معرفه و
نکره ؛
تصغیر؛
نسب ؛
حروف استفهام ؛
حکایت ؛
خطاب ؛
اماله ؛
وقف ؛
ادغام و...
با اینکه نویسنده در این
کتاب، به آراء و نظریات خود تکیه کرده، اما در موارد زیادی نیز به تأیید آراء بصریون پرداخته است.
فهرست‌های مطالب،
آیات قرآنی،
احادیث نبوی، امثال،
اشعار،
رجزها ،
اعلام و قبایل و جماعات، اماکن و شهرهای مذکور در متن، به همراه فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر
ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، توضیحاتی توسط محقق، پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن داده شده است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
