آیین قالی‌شویان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیین قالی‌شویان یا مراسم قالی‌شویان، مراسم سنتی و مذهبی مردم
کاشان و روستای خاوه است که همه ساله در دومین جمعه پاییز و مصادف با شهادت
امامزاده سلطان‌علی بن محمدباقر در
مشهد اردهال برگزار می‌شود.
![مراسم قالی شویان]()
این مراسم به مناسبت بزرگ‌داشت شهادت امامزاده سلطان‌علی برگزار و به جمعه قالی مشهور است. در این مراسم مردم
فین کاشان در یک مراسم نمادین با در دست داشتن چوب‌دستی‌هایی، قالیچه‌هایی را در چشمه‌ای به طور نمادین شستشو می‌دهند و با آداب و رسوم خاصی به
عزاداری می‌پردازند. این مراسم تنها
آیین مذهبی است که به تاریخ
شمسی برگزار می‌شود. همه ساله مردم بسیاری در این روز برای دیدن این مراسم و زیارت امامزاده سلطان‌علی به مشهد اردهال سفر می‌کنند.
ﻣﺮدم ﻓﻴﻦ
کاشان در ﺳﺎل
۱۱۳ ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮی، ﻗﺎﺻﺪی را ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻋـﺎﻣﺮ ﺑـﻦ ﻧﺎﺻـﺮ به
مدینه ﻧﺰد اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ (علیه‌السّلام) ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و از اﻳﺸﺎن ﺑـﺮای ﺗﻌﻠـﻴﻢ اﺣﻜـﺎم و اﺻـﻮل دﻳـﻦ و ﻫﺪاﻳﺖ و ارﺷﺎد ﺧﻮد ﭘﻴﺸﻮاﻳﻲ را درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ. اﻣﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻪ آﻧﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻳﻜﻲ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑـﻪ
ایران و ﻧﺰد ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ، اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﻠﻲ ﻛﻪ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠـﻲ ﻣـﺸﻬﻮر ﺷـﺪ، در ﻓﻴﻦ ﺑﻪ
ارشاد و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻠﻴﻢ
احکام و
اﺻﻮل دین ﭘﺮداﺧـﺖ. ﭼـﻮن در ﺗﺎﺑـﺴﺘﺎن ﻫﻮای ﻛﺎﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮم ﺑﻮد اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ از دوﺳﺘﺪاران ﺧﻮد ﺑﻪ
مشهد اردهال رﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺼﻞ ﮔﺮﻣﺎ را در دﻫﻜﺪه ﺧﺎوه ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل ﻧﻴﺰ از ﻧﻔـﻮذ زﻳﺎدی در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ.
ﻧﻔﻮذ روزاﻓﺰون اﻣﺎﻣﺰاده در ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘـﻪ و اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﺤﺒﻴﻦ و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان، ﺣﺎﻛﻢ وﻗﺖ اردﻫﺎل را ﻛﻪ ﺣﺎرث ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ زرﻳﻦﻛﻔﺶ ﺑﺎرﻛﺮﺳﻔﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ازرق واﻟﻲ
ﻗﻢ، ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر زرﻳﻦﻛﻔﺶ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺒﻜﺎری و ﭼﻬﺮه‌ای ﻣﺰوراﻧﻪ اﻣﺎﻣﺰاده ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﻠـﻲ را ﺑﻪ «ﺑﺎری ﻛﺮﺳﻒ» دﻋﻮت ﻛﺮد. اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲﻧﻴﺰ دﻋﻮت او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﮔﺮوﻫﻲاز ﻳﺎران و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﺑﻴﻦ راه ﭘﺎی ﺗﭙﻪای، ﻛـﻪ اﻛﻨـﻮن ﻣﺰار اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲدر آن ﻗﺮار دارد، ﺧﻴﻤﻪﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮﭘـﺎ ﻛﺮدﻧـﺪ. ﭘـﺲ از ﭼﻨـﺪ روز در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻜﺎن اﻣﺎﻣﺰاده از اﻓﻜﺎر ﭘﻠﻴﺪ زرﻳﻦﻛﻔﺶ آﮔﺎه ﺷﺪه، دﺳﺘﻮر ﺑﺮﭼﻴﺪن ﺧﻴﻤﻪﻫﺎ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ را داد. زرﻳﻦﻛﻔﺶ و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﺶ در ﻣﺤﻠﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم درﺑﻨـﺪ از ﻧـﺎوه ﺑـﺎ اﻣﺎﻣﺰاده و ﻳﺎراﻧﺶ روﺑﺮو ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد.
در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ده روزه ﻛﻪ در اواﻳﻞ ﻣﻬﺮﻣﺎه رخ داد ﻳﺎران اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲﺑﺴﻴﺎری از ا ﻓﺮاد دﺷﻤﻦ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ. زرﻳﻦﻛﻔﺶ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده دﻳﺪ ﺑﺮای ﺟﺒـﺮان ﻧﺎﻛﺎﻣﻲو ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮد ﺣﻴﻠﻪ و ﻣﻜﺮ دﻳﮕـﺮی اﻧﺪﻳـﺸﻴﺪ و ﻋـﺪه‌ای از زﻧـﺎن و دﺧﺘـﺮان را، ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ ﻋﻘـﺐﻧـﺸﻴﻨﻲ ﻛـﺮد و در ﭘﻨﺎه ﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ
نماز و
دعا ﭘﺮداﺧﺖ. در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم زرﻳﻦﻛﻔﺶ و ﺳﭙﺎﻫﺶ از ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه، اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮده و ﺑـﻪ اﻣﺎﻣﺰاده و ﻳﺎراﻧﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده و آﻧﺎن را ﺑﻪ
شهادت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ.
ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻛﺎﺷـﺎن و ﻣﺤﻠـﻪ ﻓـﻴﻦ ﻛﺎﺷﺎن رﺳﻴﺪ ﻣﺮدم ﻓﻴﻦ ﻛﺎﺷﺎن ﭼﻮب و ﭼﻤـﺎق ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧـﺪ و ﺑـﻪ اردﻫـﺎل رﺳﻴﺪﻧﺪ و دﺷﻤﻨﺎن آن ﺣﻀﺮت را ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﻴﻜﺮ ﭘـﺎره ﭘـﺎره اﻣـﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻜﺮ ﭘﺎک او را در ﻗﺎﻟﻴﭽﻪای ﻛﻪ آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮ روی آن ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎز ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ.
در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ
ﻏﺴﻞ و ﺧﺎکﺳﭙﺎری اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ دو رواﻳـﺖ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم وﺟﻮد دارد:
ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﭘﻴﻜﺮ اﻣﺎﻣﺰاده را ﺑﺮ روی ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮ ﺟـﻮی آﺑـﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻬﺮ ﺷﺎزده ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ، ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻏﺴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. ﺑﻌﺪ ﻫـﻢ ﭘﻴﻜـﺮ او را ﺗﺎ ﺳﺮ ﺗﭙﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺗﺸﻴﻴﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎوه‌ایﻫﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺶ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ.
ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ، ﭼﻮن ﭘﻴﻜﺮ اﻣﺎﻣﺰاده ﭘﺎره ﭘﺎره و ﺑﻲﺳﺮ و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑـﻮد، او را ﺑـﻲ آﻧﻜـﻪ ﻏﺴﻞ ﺑﺪﻫﻨﺪ روی ﻗﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮ ﺗﭙﻪ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﻲﺳـﭙﺎرﻧﺪ. ﺑﻌـﺪ ﻗـﺎﻟﻲ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮن اﻣﺎﻣﺰاده ﺷﻬﻴﺪ را ﺑﺎ آب ﺟﻮی ﻣﻲﺷﻮﻳﻨﺪ. ﺑﻠﻮﻛﺒﺎشی، علی، ﻗﺎلیﺷﻮﻳﺎن، ﻣﻨﺎسک ﻧﻤﺎدﻳﻦ ﻗﺎلیﺷﻮیی در ﻣﺸﻬﺪ اردﻫـﺎل، ص۷۲، (۱۳۸۱) چ۳، ﺗﻬﺮان: دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻓﺮهنگ.
ﻓﻴﻨﻲﻫﺎی دﻟﺴﻮﺧﺘﻪ و داﻏﺪار، ﭘﺲ از ﺧﺎکﺳـﭙﺎری، ﺑـﻪ ﺧﻮﻧﺨـﻮاﻫﻲ ﺷـﻬﻴﺪان دﺷـﺖ اردﻫﺎل ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﻮبﻫﺎ و ﭼﻤﺎقﻫﺎ و ﺑﻴﻞﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ زرﻳﻦﻛﻔﺶ و ﻗﺎﺗﻼن اﻣﺎﻣﺰاده و ﺷﻬﻴﺪان دﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺴﻴﺎری از آﻧﻬﺎ ﻛﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺮدﻧﺪ. ﭘﺲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ، ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻋﻬﺪ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ دار ﻗﻴﺎﻣﺖ، ﻫﺮ ﺳـﺎل ﻳـک ﺑـﺎر در ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﭘﺎﻳﻴﺰ (ﻣﻬﺮﻣﺎه) ﻳﺎ در دوﻣﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﻘـﺎرن ﺑـﺎ روز ﺧـﺎکﺳـﭙﺎری ﺷـﻬﻴﺪ اردﻫﺎل اﺳـﺖ ﺑـﻪ زﻳـﺎرﺗﺶ ﺑـﻪ ﻣـﺸﻬﺪ اردﻫـﺎل ﺑﻴﺎﻳﻨـﺪ و ﻳـﺎد واﻗﻌـﻪ ﺷـﻬﺎدت و ﻣﺮاﺳـﻢ ﺧﺎکﺳﭙﺎری او را در ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺷﻬﺎدﺗﺶ ﺑﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﺎن زﻧﺪه ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ.
آداب و رسوم و مراحل آئین قالی‌شویان از این قرار است:
ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﺎن، در اوﻟﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﭘﺎﻳﻴﺰ و ﻣﺎه ﻣﻬﺮ، ﻣﺮاﺳـﻢ ﺟـﺎر در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻓﻴﻦ و ﻛﺎﺷﺎن، اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد، اﻫﺎﻟﻲ ﻓﻴﻦ و ﻛﺎﺷﺎن اﻳـﻦ ﺟﻤﻌـﻪ را «ﺟﻤﻌـﻪ ﺟـﺎر» ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ. در اﻳﻦ روز ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻃﻼع‌رﺳﺎﻧﻲ، ﻣﺮدم را ﺑﺮای اﺟﺮای ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﻲ در ﻣـﺸﻬﺪ اردﻫﺎل، دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺑﺮای اﺟﺮای ﻣﺮاﺳﻢ «ﺟﺎر» ﺷـﺐ اوﻟـﻴﻦ ﺟﻤﻌـﻪ و ﺻـﺒﺢ ﺟﻤﻌـﻪ ﺟﺎرﭼﻲﻫﺎ در ﻛﺎﺷﺎن ﻗﺪم ﻣﻲزﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨـﺪ و آواز ﻣﺨـﺼﻮﺻﻲ ﻣـﺮدم را از ﻣﺮاﺳـﻢ ﻫﻔﺘﻪ آﻳﻨﺪه ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ: آﻫﺎی آﻫﺎی! ﻣﺮدم ﻓﻴﻦ از ﻣﺮد و زن، ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ، ﻫﻤﻪ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ؛ ﺣﺘﻲ ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ. ﺑﺎﻳﺪ
روز جمعه در ﻣﺸﻬﺪ ﻗﺎﻟﻲ در ﺻﺤﻦ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ ﻣﻌـﺮوف ﺑـﻪ ﺻﺤﻦ ﺳﺮدار ﻛﺎﺷﻲ، ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻳﺪ و ﭼـﻮبﻫـﺎی ﺧـﻮد را ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ. آﻫـﺎﻟﻲ، آﻫﺎﻟﻲ! روح الامینی، ﻣﺤﻤﻮد، آﻳﻴﻦﻫﺎ و ﺟﺸﻦﻫﺎی ﻛﻬﻦ در اﻳﺮان اﻣﺮوز، ص۱۷۰، چ ۴، ﺗﻬـﺮان، (۱۳۸۷).
ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ آﻳﻴﻦ ﺟﺎر را در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻓﻴﻦ ﻧﻴﺰ اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﻛﺎﺷـﺎن در ﻣﺤﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﭘﺎﻧﺨﻞ در اﺑﺘﺪای ﺑﺎزار ﺑﺰرگ ﻛﺎﺷﺎن ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎر ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت دﺳـﺘﻪﺟﻤﻌـﻲ، ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ در اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ. ﺗﻌﻴﻴﻦ «ﺟﻤﻌﻪ ﺟﺎر و روز ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه رﻳـﺶﺳـﻔﻴﺪان، ﻣﻌﺘﻤـﺪان و ﺑﺰرﮔـﺎن ﺷﻬﺮ ﻓﻴﻦ اﺳﺖ. ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺮ ﻃﺒـﻖ ﺗﻘـﻮﻳﻢ ﺷﻤـﺴﻲ، ﺑﺮﮔـﺰار ﻣـﻲﮔـﺮدد. اﮔـﺮ روز ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﻲ ﺑﺎ روزﻫﺎی ﺳﻮﮔﻮاری ﻣﺬﻫﺒﻲ (
تاسوعا،
عاشورا و...) ﻳـﺎ ﺑـﺎ روزﻫـﺎی ﺟـﺸﻦ ﻣﺬﻫﺒﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ (عید
مبعث، ۳۱
رﺟﺐ و...) ﺗﺪاﺧﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺮاﺳﻢ ﻗـﺎﻟﻲﺷـﻮﻳﻲ را ﺑـﻪ یک ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﻳﺎ یک ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻛﻮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً از اول ﺗـﺎ ۷ ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﭘﺲ از ﺟﺎرﻛﺸﻴﺪن در ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﺣﺴﻴﻨﻴﻪﻫﺎ، ﮔﺬرﮔﺎهﻫﺎ و ﺑﺎزارﻫﺎ، ﻛﺎﺳﺐﻫﺎ و دﻛﺎن‌دارﻫﺎ، از ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺎ و ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻲروﻧﺪ. ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮآوردهﻫـﺎی ﻛﺸﺎورزی، ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮای «ﺟﻤﻌﻪ ﻗﺎﻟﻲ» آﻣﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. زﻳـﺮ ا ﭘـﺎﻳﻴﺰ زﻣـﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺧﺮﻳﺪن و اﻧﺒﺎر ﻛﺮ
دن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪیﻫﺎ اﺳﺖ. روح الامینی، ﻣﺤﻤﻮد، آﻳﻴﻦﻫﺎ و ﺟﺸﻦﻫﺎی ﻛﻬﻦ در اﻳﺮان اﻣﺮوز، ص۱۷۱، چ ۴، ﺗﻬـﺮان، (۱۳۸۷). از اﻳﻦرو ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻫﻔﺘﻪ زﻳﺎرت ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ (علیه‌السّلام) از ﺟﻤﻌﻪ ﻗﺎﻟﻲ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺎﻟﻲﺑﺎزاری ﻛﻨﺎر ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرک اﻣﺎﻣﺰاده ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﺷﻮد. اﻳﻦ ﺑﺎزار ﺣﺪود ﻫـﺸﺖ ﺗـﺎ ده روز ﭘـﺲ از ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﺎن اداﻣﻪ دارد. ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺣﺮﻓﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻛﺎﻻﻫﺎ و اﺟﻨﺎس دﺳﺖﺳﺎز داﺧﻠﻲ، اﻧـﻮاع ﺧـﻮراﻛﻲﻫـﺎ و آﺟﻴﻞ را ﺑﻪ ﻣﺮدم و زاﺋﺮان ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ ﺑﺎزار رﻧﮓ و ﺑﻮی ﻣﺤﻠﻲ و روﺳﺘﺎﻳﻲ دارد. ﻧﻮع ﺟﻨﺲ ﻛﺎﻻﻫﺎ، ﻃﺮز ﭼﻴﺪن و ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮ
دن آﻧﻬﺎ، ﺷﻴﻮه داد و ﺳﺘﺪ و ﻣﺒﺎدﻟـﻪ، ﻫﻤـﻪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻛﻮﻳﺮ و ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ذوق و ﺳـﻠﻴﻘﻪ ﻣﺘﻨـﻮع زاﺋﺮان اردﻫﺎﻟﻲ و ﻓﻴﻦ و ﻛﺎﺷﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺮدم ﻓﻴﻦ و ﻛﺎﺷﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﻟﻮازم و اﺳﺒﺎب ﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل در ﻛﻨـﺎر ﺑﻘﻌﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ (علیه‌السّلام) ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻴﺮ و
برکت ﻣﻲﺷﻮد. در ﻛﻨـﺎر اﻳﻦ ﺑﺎزار دﺳﺘﻪﻫﺎی ﺷﺒﻴﻪﺧﻮان، ﺗﻌﺰﻳﻪﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻬﺎدت
حضرت اباعبدالله الحسین و ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻴﺸﺎن
حضرت ابوالفضل العباس و ﺷﻬﺎدت ﺳﻠﻄﺎن علی ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﺤﻤـﺪﺑﺎﻗﺮ (علیه‌السّلام) را ﻳﺎدآوری ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
در دوﻣﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﭘـﺎﻳﻴﺰ ﻛـﻪ روز ﻗـﺎﻟﻲﺷـﻮﻳﺎن اﺳـﺖ، ﺗﻌـﺪاد زﻳـﺎدی از ﻫﻤﻮﻃﻨـﺎن از ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ
ایران ﺑﺮای ﺗﻤﺎﺷﺎی ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل ﻣﻲآﻳﻨﺪ. ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺰدیک ﺑﻪ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار ﮔﺮدﺷﮕﺮ و ﻣﺴﺎﻓﺮ از ﺳﺮاﺳﺮ اﻳـﺮان ﺑـﺮای ﺣـﻀﻮر در ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎﻟﻲﺷﻮﻳﺎن و دﻳﺪن اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل ﺳﻔﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺰاری اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺎ آداب ﺧﺎص ﺧﻮد وﻳﮋه ﻣﺮدم ﻓﻴﻦ اﺳـﺖ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ از ورود ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺮای ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ وﻳﮋه ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻮﺑﺪﺳﺘﻲ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ، ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮی ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ و ﻫﻤﺮاﻫﻲ در ﻋﺰاداری اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ.
مراسم قالی‌شویان در صبح دوﻣﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ پاییز با آداب و مراسم خاصی آغاز می‌شود و تا بعدازظهر ادامه دارد.
ﺻﺒﺢ دوﻣﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻬﺮﻣﺎه، ﻣﺮدان و ﺑﻮﻳﮋه ﺟﻮاﻧﺎن ﻓﻴﻦ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻴﺎه ﻣﻲﭘﻮﺷـﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﭼﻮب دﺳﺘﻲﻫﺎی ﭘﺮﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر (ﻗﺪﻣﺖ ﺑﺮﺧﻲ از ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﻌﻤﻮ ﻻً ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎ در یک ﺧﺎﻧﻮاده ﻓﻴﻨﻲﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧـﺴﻞ و دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ قالیﺷﻮﻳﺎن ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد.) ﺧﻮد را در دﺳﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ، در ﻛﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ آﺑﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﺑﻘﻌﻪ ﺷﺎﻫﺰاده ﺣـﺴﻴﻦ ﻗـﺮار دارد و ﻣﺤـﻞ ﺷـﺴﺘﻦ ﻗـﺎﻟﻲ اﺳـﺖ، ﮔـﺮدﻫﻢ ﻣﻲآﻳﻨﺪ. ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ اﺟﺮاﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮاﺳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از اﻫﺎﻟﻲ ﻓـﻴﻦ ﻫـﺴﺘﻨﺪ، در ﺻـﺤﻦ اﻣـﺎﻣﺰاده ﺣــﺴﻴﻦ و در ﻛﻨــﺎر ﭼــﺸﻤﻪ آب ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑﻘﻌــﻪ ﺟﻤــﻊ ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ، در ﺣــﺎﻟﻲﻛــﻪ «ﭼﻮب دﺳﺘﻲﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺎﻻی ﺳﺮ ﺧﻮد و در دﻋﻮا ﺗﻜﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﻳﺎ ﺣـﺴﻴﻦ، ﻳـﺎ ﺣـﺴﻴﻦ ﮔﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺑﺎ ورود ﺑـﻪ ﺻـﺤﻦ، ﻣﺮاﺳـﻢ رﺳـﻤﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد.
ﺑﺎ رﺳﻴﺪن دﺳﺘﻪ ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻦ اﻣـﺎﻣﺰاده ﺳـﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﺴﺆوﻟﻴﻦ، ﺑﺰرﮔﺎن، رﻳﺶﺳﻔﻴﺪان، ﻣﻌﺘﻤﺪان ﻣﺤﻠﻲ و ﻫﻴﺎت اﻣﻨﺎی اﻣﺎﻣﺰاده ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﻣـﻲروﻧـﺪ، ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ دم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ:
ﻳﺎ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ ••• از ﻓﻴﻦ ﻛﺎﺷﺎن ﺑﺮاﻳﺖ ﻓﺪاﻳﻲ آﻣﺪه ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ
ﺑــــﺎغ را، ﺑـــﺎد ﺻـﺒﺎ، ﺧﻮش ﺧﺒﺮ رﻧـﮕﻴـﻦ داد ••• ﻣـــﮋده آﻣـــﺪن ﻳــﺎﺳﻤـﻦ و ﻧــﺴﺮﻳـﻦ داد
لله اﻟﺤﻤــﺪ ﻛـﻪ ﻧـــﻮﺑـــﺎوه ﺑــﺎغ ﺑــﺎﻗـــﺮ ﻛـــﺮد ••• ﭘـــﺮﻧـــﻮر دﮔـــﺮ ﻛﻠﺒﻪ دروﻳﺸﺎن را
ﺗﺒﺎرک ﷲ از اﻳﻦ اﺧﺘﺮ خجسته ﻛـﻪ ﮔـﺸﺖ ••• ز ﻧـــﻮر ﻃﻠـــﻌﺖ او ﺑــﺮج ﻗــﻠﺐ ﻧﻮراﻧﻲ
ﺳﭙﺲ ﻫﻤﻪ آرام ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و روﺣﺎﻧﻲ و ﺧﻄﻴﺐ در ﻣﻨﺎﻗﺐ و ﻓﻀﺎﻳﻞ اﻣﺎﻣﺰاده ﺳـﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در رﺛﺎی اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ و ﺣﻀﺮت ﺳﻴﺪاﻟﺸﻬﺪا روﺿﻪﺧﻮاﻧﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ. ﭘـﺲ ﺑﺰرﮔﺎن و ﻣﻌﺘﻤﺪان روﺳﺘﺎی ﺧﺎوه (روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل) ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻳﻚ رﺳﻢ و ﺳﻨﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ و ﻃﻲ ﻣﺮاﺳﻤﻲ ﺧـﺎص ﻗﺎﻟﻲ دﺳﺖﺑﺎف و ﻣﻘﺪﺳﻲ را ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎدی از ﭘﻴﻜﺮ ﭘـﺎک ﺣـﻀﺮت ﺳـﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ (علیه‌السّلام) اﺳﺖ، ﺑﻪ رﻳﺶﺳﻔﻴﺪان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﻴﻦ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ (ﻣﻲﺳﭙﺎرﻧﺪ). ﻣﺮدم و ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺘﺎن ﻓﻴﻨﻲ ﺑﺎ دﻳﺪن ﻗﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻮر و ﻫﻴﺠﺎن ﻣﻲآﻳﻨﺪ و «ﻳـﺎ ﺣـﺴﻴﻦ، ﻳـﺎ ﺣﺴﻴﻦ» ﮔﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺟﻮاﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻮب در دﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﻨﺪ و ﻗﺎﻟﻲ را از ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻗﺎﻟﻲ را ﺑﺮ دوش و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮ روی دﺳﺖ دارﻧﺪ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺮدان ﭼﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ، از ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان و ﻧﺎﻇﺮان و ﻋﺰاداران ﻣﻲﮔﺬرﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن ﺷـﻮر و اﺷـﺘﻴﺎق و ﻫﻴﺠـﺎن و ﻫﺮوﻟـﻪﻛﻨـﺎن و دوان دوان ﻗﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ آب در ﻛﻨﺎر ﺑﻘﻌﻪ ﺷﺎﻫﺰاده ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ.
ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﻗـﺎﻟﻲ ﻟﻮﻟﻪ ﺷﺪه را در ﭘﻨﺎه ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎی ﺧﻮد در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻋﻠﻢ و ﻛﺘـﻞﻫـﺎی ﻫﻴﺄت ﻋـﺰاداری ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ در ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺳﻮی ﭼـﺸﻤﻪ ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ. ﭘﻴـﺸﺎﭘﻴﺶ ﺣـﺎﻣﻼن ﻗـﺎﻟﻲ، اﺳـﺐ ﺳﻮاری ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻧﻤﺎزی را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻣﺮدم اﻳﻦ ﺟﺎﻧﻤﺎز را ﻧﻤـﺎدی از
عبادت و ﻧﻤﺎز اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ (علیه‌السّلام) ﻣﻲداﻧﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﺰ از ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧـﺴﻞ دﻳﮕـﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺎﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ اﻛﻨﻮن ﻣﺮدم ﺑﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ از ﻧﻮادﮔﺎن ﺟﺎﻧﻤﺎزدار اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ (علیه‌السّلام) اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﭘﺲ اﻳـﻦ وﻇﻴﻔـﻪ در ﻣﻴﺎن ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻪ دﻳﮕﺮی واﮔﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﺣﺎﻣـﻞ ﺟﺎﻧﻤـﺎز، ﮔﺮوﻫـﻲ از اﻫــﺎﻟﻲ روﺳــﺘﺎی ﺧــﺎوه ﻋﻠــﻢ ﺳــﺒﺰی را ﺑــﺮ دﺳــﺖ ﮔﺮﻓﺘــﻪ و ﺣﻤــﻞ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ و ﺳــﭙﺲ ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺖﻫﺎ و ﻗﺎﻟﻲ ﺑﺮدوشﻫﺎ از ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻋﻠـﻢ ﺣﺮﻛـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و در ﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ ﭼﻮﺑﺪﺳﺘﻲﻫﺎﻳﺸﺎن را در ﻫﻮا و ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن ﺗﻜﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﻳﺎ ﺣﺴﻴﻦ و ﷲ اﻛﺒﺮ ﺳﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜـﺎن دادن ﭼﻮﺑﺪﺳـﺘﻲ در ﻫـﻮا ﺑـﻪ ﻧﺒـﺮدی ﻧﻤـﺎدﻳﻦ ﺑـﺎ ﻗﺎﺗـﻞ اﻣـﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ.
در ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ و در راه رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ، اﻓﺮادی ﻛﻪ ﻧﺬوراﺗﻲ دارﻧﺪ، ﮔﺎو ﻳﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ
قربانی ﺧﻮد را در ﺟﻠﻮی ﭘﺎی اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ذﺑﺢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ، ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد، ﭘﺲ از ﮔﺬر از ﻣﺴﻴﺮ، ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ، ﻗﺎﻟﻲ در ﻛﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻓﺮود ﻣﻲآﻳـﺪ، ﺟﻮاﻧـﺎن ﻗـﺎﻟﻲ را ﻛـﻪ ﻧﻤـﺎدی از ﭘﻴﻜـﺮ ﭘـﺎک اﻣـﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ (علیه‌السّلام) اﺳﺖ، در ﻛﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮ روی زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و دور آن ﺣﻠﻘﻪ ﻣﻲزﻧﻨـﺪ و ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺘﺎن ﭼﻮبﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺎﻻی ﺳﺮ و در ﻫﻮا ﺗﻜﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﭘـﺲ دﺷـﻤﻨﺎن اﺋﻤﻪ و
اهل بیت (علیهم‌السلام) و ﻗﺎﺗﻼن اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ را
ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. وﻗﺘﻲ ﻣﺮاﺳﻢ ﻟﻌﻦﺧـﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ، اﻓﺮادی ﻛﻪ ﭼﻮب در دﺳﺖ دارﻧﺪ، ﺳﺮ ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎی ﺧـﻮد را در ﭼـﺸﻤﻪ ﻓﺮو ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﻗﻄﺮات آﺑﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼـﻮبﻫـﺎ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ، ﺑـﺮ روی ﻗﺎﻟﻲ و ﻧﺎﻇﺮان و ﻋﺰاداران ﻣﻲﭘﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦﺻﻮرت آب ﭼﺸﻤﻪ را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻐـﺴﻴﻞ اﻣﺎﻣﺰاده ﺑﺮ روی آن ﻣﻲاﻓﺸﺎﻧﻨﺪ و ﻗـﺎﻟﻲ را ﻛـﻪ ﻧﻤـﺎدی از اﻣـﺎﻣﺰاده‌ی ﺷـﻬﻴﺪ اﺳـﺖ ﻏـﺴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. (در اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ در واﻗﻊ ﻗﺎﻟﻲ ﺷﺴﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷـﻮد ﺑﻠﻜـﻪ ﺣﺮﻛﺘـﻲ ﻧﻤـﺎدﻳﻦ از روزی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﻐﺴﻴﻞ و ﺗﺪﻓﻴﻦ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ و اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ ﻣﺮاﺳـﻢ ادای ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ.)
ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻏﺴﻞ و ﺷﺴﺖوﺷﻮ، دوﺑﺎره ﻗﺎﻟﻲ را ﺑﺎ ﺷﻮر و ﻫﻴﺠـﺎن ﺑـﺮ دوش ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و آﻣﺎده ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺮم اﻣﺎﻣﺰاده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، در ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺮم اﻣﺎﻣﺰاده، ﻋﺪه‌ای ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺘﻲ آرام و ﺳﻮﮔﻮار
نوحه ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺳـﻴﻨﻪ ﻣـﻲزﻧﻨـﺪ و ﺣﺎﻣﻼن ﻗﺎﻟﻲ و ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺘﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲروﻧﺪ، در ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ، ﭼﻮب ﺑﻪدﺳـﺘﺎن، ﻫﻤﭽﻦ ﻗﺒﻞ ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎی ﺧﻮد را در ﻫﻮا ﺗﻜﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﻗﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﭼﻮبﻫﺎی ﻧﻤﻨﺎک و در ﭘﻨﺎه ﻣﺮدان ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد. ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ اﻫﺎﻟﻲ ﻓﻴﻦ ﻫﻴﭻ از زاﺋـﺮان و ﻧـﺎﻇﺮان، ﺣﻖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻗﺎﻟﻲ و دﺳﺖ زدن ﺑﻪ آن را و ﻟﻮ ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ﺗﺒﺮک، ﻧﺪارﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﮔﺮ ﻓﺮدی ﺑﻪ ﻗﺎﻟﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮد و ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎی ﺧـﻮد او را دور ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ. (ﭘــﻴﺶ از ورود ﻗــﺎﻟﻲ به آراﻣﮕﺎه، ﭼﻮب ﺑﻪدﺳﺘﺎن ﺑﺎ دوﻳﺪن و ﺗﻜﺎن دادن ﭼﻮبﻫﺎ و ﻓﺮﻳﺎد و ﺷﻌﺎرﻫﺎی ﻣﻬﻴﺞ، ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺷﻘﻴﺎء ﻗﺎﺗﻞ اﻣﺎﻣﺰاده را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ.)
ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺰاده، وارد ﺻﺤﻦ ﺳﺮداری ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﻗـﺎﻟﻲ را ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر ﺑـﻪ دور ﺣﻴﺎط ﺻﺤﻦ ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻮان ﺳﺮداری ﻣﻲروﻧﺪ، در اﻳـﻮان ﺳـﺮداری ﻛـﻪ روﺑـﻪروی ﺣﺮم ﻣﻄﻬﺮ ﻗﺮار دارد، ﺑﺰرﮔﺎن و رﻳـﺶﺳـﻔﻴﺪان و ﻣﻌﺘﻤـﺪان ﻓـﻴﻦ و ﺧـﺎوه ﻛـﻪ در اﻧﺘﻈـﺎر رﺳﻴﺪن ﻗﺎﻟﻲ اﻳﺴﺘﺎده‌اﻧﺪ، ﺑﺮای درﻳﺎﻓﺖ ﻗﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺣﺎﻣﻼن ﻗﺎﻟﻲ و ﭼﻮب ﺑـﻪ دﺳـﺖﻫـﺎ ﻣﻲروﻧﺪ، در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻜﺎن دادن ﭼﻮب‌دﺳﺘﻲﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﺎﻧﻊ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﻗﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از ﺗﺤﻮﻳﻞ دادن ﻗﺎﻟﻲ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. روﻳﺎروﻳﻲ ﺣـﺎﻣﻼن ﻗـﺎﻟﻲ و ﺳـﭙﺮ
دن ﻗﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ درون اﻣـﺎﻣﺰاده ﺑﺒﺮﻧـﺪ ﺧـﻮد ﻣﺮاﺳـﻢ ﺧﺎﺻـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎ و ازدﺣﺎم و ﻓﺸﺎر و ﺷﻮر و ﻫﻴﺠﺎن ﻓﺮاوان، اﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت را ﺑﻪ دﻗﺎﻳﻘﻲ ﭘﺮﺗﺐ و ﺗﺎب و ﺣﺴﺎس و ﭘﺮﻫﻴﺠﺎن ﻣﺒﺪل ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛـﻪ وﺻـﻒ اﻳـﻦ ﺗـﻼشﻫـﺎی دو ﺳـﻮﻳﻪ و ﻫﻤﻬﻤﻪﻫﺎ و ﻛﺶ و ﻗﻮسﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻼوت دﻳﺪار ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﮔﺮدد.
ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از آن ﻫﻤﻪ ﻫﻴﺠﺎن و ﺗﻼش و ﻛﺸﻤﻜﺶ، ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎدﻫـﺎی ﷲ اﻛﺒـﺮ و ﻧـﻮای «ﺣﺴﻴﻦ، ﺣﺴﻴﻦ» ﻣﻌﺘﻤﺪان، رﻳﺶﺳﻔﻴﺪان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﻴﻦ، ﻗﺎﻟﻲ را از آﻧﺎن ﺗﺤﻮﻳـﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن و ﻣﻌﺘﻤﺪان و رﻳﺶﺳﻔﻴﺪان ﺧﺎوه ﻣﻲﺳﭙﺎرﻧﺪ. آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آداب و اﺣﺘﺮام ﺗﻤﺎم ﻗﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﺧﺎدﻣﺎن ﺣﺮم ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. اﻳـﻦ ﻣﺮاﺳـﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ً ﺗﺎ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﺤﻮﻳـﻞ ﻗـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺑـﻪ ﭘﺎﻳـﺎن ﻣـﻲرﺳـﺪ و ﭼﻮبﻫﺎی ﻓﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺒﺎر ﻣﻲرود.
در اﻧﺘﻬﺎی ﻣﺮاﺳﻢ زاﺋﺮان و ﻧـﺎﻇﺮان ﺑﺮای زﻳﺎرت اﻣﺎﻣﺰاده ﺳﻠﻄﺎن علی (علیه‌السّلام) ﺑﻪ ﺣﺮم ﻣﻲروﻧﺪ و ﭘﺲ از زﻳﺎرت و ﻋﺒﺎدت ﻫـﺮ ﻳـک ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺘﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﻲروﻧﺪ و آرام آرام ﺻﺤﻦ اﻣﺎﻣﺰاده از اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد، ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺟﻤﻌﻪ ﻋﺪه‌ای از زاﺋﺮان ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ ﻧﻴـﺰ ﺗـﺎ ﻫﻔﺘـﻪ دﻳﮕﺮ در ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ.
ﺑﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪن روز قالیﺷﻮﻳﺎن و ﺟﻤﻌﻪ ﻗﺎﻟﻲ، ﻫﻔﺘﻪ زﻳﺎرت آﻏﺎز ﻣﻲﺷـﻮد. در اﻳـﻦ ﻫﻔﺘﻪ در ﺻﺤﻦ ﻫﺎ و ﺣﺮم اﻣﺎﻣﺰاده ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻮﮔﻮاری و ﻋﺰاداری ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ و ﺗﺎ ﻓﺮارﺳـﻴﺪن ﻧـﺎم دارد ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﺳـﻴﻨﻪزﻧـﻲ، «ﺟﻤﻌﻪ آﻳﻨﺪه ﻛﻪ» ﺟﻤﻌﻪ ﻧﺸﻠﮕﻲ ﻳﺎ ﺟﻤﻌـﻪ ﻫﻔﺘـﻪ ﻗـﺎﻟﻲﻋــﺰاداری و روﺿــﻪﺧــﻮاﻧﻲ در ﻣــﺼﻴﺒﺖ اﻫــﻞ ﺑﻴــﺖ و ﺳﻴﺪاﻟــﺸﻬﺪا (علیه‌السّلام) و
شهدای کربلا ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ.
ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻌﻪ قالیﺷﻮﻳﺎن، ﺟﻤﻌﻪ ﻧﺸﻠﮕﻲﻫﺎ ﻧﺎم دارد. ﭘﺲ از ﺟﻤﻌﻪ قالیﺷﻮﻳﺎن، (ﻣﻌﻤﻮ ﻻً nešlagi ﺑﺮﮔﺰاری ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﻔﺖ وﻳﮋه ﻧﺸﻠﮕﻲﻫﺎﺳﺖ.)
در ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻬﺮ ﻣﺎه، اﻫﺎﻟﻲ روﺳﺘﺎی ﻧﺸﻠﮓ ﻳﺎ ﻧﺸﻠﺞ ﺑـﻪ ﻣـﺸﻬﺪ اردﻫـﺎل ﻣـﻲروﻧـﺪ و ﻣﺮاﺳـﻢ ﻫﻔـﺖ ﺣـﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ (علیه‌السّلام) را در ﻛﻨﺎر ﻣﺮﻗﺪ اﻣﺎﻣﺰاده ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﻳﺘﻲ ﭼﻮن اﺟﺪاد اﻫﺎﻟﻲ اﻳﻦ روﺳﺘﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑـﻪ کمک و ﻳـﺎری ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ ﺑﺮوﻧﺪ و در ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﻛﺴﭙﺎری آن ﺣﻀﺮت ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت و ﺧﺎﻛﺴﭙﺎری اﻣﺎﻣﺰاده در روز ﺟﻤﻌﻪ ﻛﻨﺎر آراﻣﮕﺎه آن ﺣﻀﺮت رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻮاری و
ﻋﺰاداری ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. از آن زﻣﺎن ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﻠﮕﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﺎد آن روز در ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﻔﺘﻤـﻴﻦ روز ﺷـﻬﺎدت ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ (علیه‌السّلام) ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. (ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﻳـﻦ ﮔـﺮوه ﺣـﻖ دﺳـﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻮب و ﺑﺮ دوش ﻛﺸﻴﺪن ﻗﺎﻟﻲ را ﻧﺪارﻧﺪ) و ﺻﺒﺢ زود ﺑـﺮای زﻳـﺎرت و ﺑﺮﮔـﺰاری ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل ﻣﻲروﻧﺪ و در ﺻـﺤﻦ اﻣـﺎﻣﺰاده ﺑـﻪ ﻋـﺰاداری و ﺳـﻴﻨﻪزﻧـﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ.
ﭘﺲ از ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﻔﺘﻪ، ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت اﻣﺎﻣﺰاده ﻛـﻪ از ﺟﻤﻌـﻪ ﺟـﺎر آﻏـﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد، ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲرﺳﺪ و زاﺋﺮان، ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎزار، ﻣﻬﻴﺎی رﻓﺘﻦ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺟﻤﻌﻪ، ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل را ﺗﺮک ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ، ﻫﻤﻬﻤﻪ و رﻓـﺖ و آﻣﺪ، ﻣﺸﻬﺪ اردﻫﺎل آرام ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ ﺳﺎل آﻳﻨﺪه و ﺑﺮﮔﺰاری ﻣﺮاﺳﻢ وﻳـﮋه قالیﺷﻮﻳﺎن از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ و آﻣﺪ و ﺷﺪ ﺧﺒﺮی ﻧﻴﺴﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺮﻗﺪ ﺷﺮﻳﻒ اﻣﺎﻣﺰاده ﭘﺬﻳﺮای زاﺋـﺮان و دوﺳﺘﺪاران ﺧﺎﻧﺪان ﻋﺼﻤﺖ و ﻃﻬﺎرت اﺳﺖ.
• آزادﺑﺨﺶ، ﺳﻴﺪ اﺣﺴﺎن، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره ۱۶، مقاله «ﻣﺮوری ﺑﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺎلیﺷﻮﻳﺎن».
