• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات متشابه (علوم قرآنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیات متشابه، آیاتی با احتمالات متعدد را می‌گویند.



"متشابه" از ریشه " تشابه " به معنای همگونی و همسانی میان دو چیز است. با توجه به آیه ۷ سوره آل عمران : (هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن‌ام الکتاب واخر متشابهات…) وجود آیات متشابه در قرآن ، قطعی است.
"آیات متشابه" آیاتی هستند که در بدو نظر، پیچیده و مشتمل بر احتمالات متعددند؛ و این احتمالات نیز از ترجمه و ظاهر آیات به دست نمی‌آید ولی می‌توان با مراجعه به آیات محکم، تفسیر آن‌ها را روشن نمود؛ برخلاف آیات محکم که نیاز به تاویل ندارند.


صبحی صالح می‌گوید: آیات متشابه شامل آیات مجمل و مؤول است؛ زیرا آیات مجمل به تفسیر، آیات مؤول به تاویل، و آیات مشکل به رفع اشکال نیاز دارند.
جلال الدین سیوطی آیات صفات الهی (آیات دربردارنده برخی ویژگی‌ها و صفات خداوند متعالی همچون مکر ، وجه ، ید ، اراده ، استوا ، استهزا ، حب ، حیا ، فوقیت و…) و نیز آیات فواتح سوره‌ها را که با حروف مقطعه آغاز شده‌اند، از متشابهات برشمرده است.
برخی دیگر نیز آیات مربوط به معاد ، حقیقت روح و… را از متشابهات، و برخی نیز آیات منسوخ را از متشابهات شمرده‌اند.
بسیاری از این آیات که ادعای تشابه در آن شده است از متشابهات شانی و عرضی‌اند که با مراجعه به آیات دیگر و محکمات آیات و احادیث ، از آن‌ها رفع تشابه می‌شود.


درباره تعداد متشابهات در قرآن کریم ، میان دانشمندان اختلاف است. این اختلاف از نسبی بودن مفهوم تشابه سرچشمه می‌گیرد.
جلال الدین سیوطی تعداد متشابهات قرآن را بالغ بر پانصد مورد و قاضی عبدالجبار تعداد آن‌ها را ۸۷۵ مورد دانسته است.
تعداد متشابهات در کتاب التمهید فی علوم القرآن -پس از حذف مکررات- حدود دویست مورد شمرده شده است.
[۲] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص(۷۱-۱۳۴).
[۳] مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۲۱.
[۵] سبحانی، جعفر، ۱۳۰۸ -، منشور جاوید قرآن، ج۳، ص۲۴۴.



متشابه ؛ محکم و متشابه .


۱. آل عمران/سوره۳، آیه۷.    
۲. معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص(۷۱-۱۳۴).
۳. مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۲۱.
۴. طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص(۳۲-۴۴).    
۵. سبحانی، جعفر، ۱۳۰۸ -، منشور جاوید قرآن، ج۳، ص۲۴۴.
۶. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص(۳-۲۴).    
۷. صالح، صبحی، ۱۹۲۶ -، مباحث فی علوم القرآن، ص۲۸۲.    



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«آیات متشابه».    




جعبه ابزار