• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات صفت قرب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آیات بیانگر نزدیکی خداوند به انسان را آیات صفت قرب گویند.


۱. قرب مکانی؛ مانند: (ولا تقربا هذه الشجرة)
[۱] بقره/سوره۲، آیه۳۵.    
؛
۲. قرب زمانی؛ مانند: (اقترب للناس حسابهم)
[۲] انبیاء/سوره۲۱، آیه۱.    
؛
۳. قرب نسبی؛ مانند: (وذی القربی والیتامی)
[۳] بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
؛
۴. قرب مقام و منزلت؛ مانند: (والسابقون السابقون اولئک المقربون)
[۴] واقعه/سوره۵۶، آیه۱۰ - ۱۱.    
؛
۵. قرب رعایتی؛ مانند: (ان رحمت الله قریب من المحسنین).
[۵] اعراف/سوره۷، آیه۵۶.    


آیاتی از قرآن مجید که مسئله "قرب وجود الهی" به انسان را مطرح کرده است؛ این آیات را "آیات صفت قرب" نامیده‌اند.

۱. آیه ۸۵ سوره واقعه: (ونحن اقرب الیه منکم ولکن لا تبصرون)
[۶] واقعه/سوره۵۶، آیه۸۵.    
؛ "و ما به آن (محتضر) از شما نزدیکتریم ولی نمی‌بینید".
۲. آیه ۱۶ سوره ق: (ولقد خلقنا الانسان ونعلم ما توسوس به نفسه ونحن اقرب الیه من حبل الورید)
[۷] ق/سوره۵۰، آیه۱۶.    
؛ "و ما انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که نفس او چه وسوسه‌ای به او می‌کند و ما از شاهرگ (او) به او نزدیکتریم".
۳. آیه ۱۸۶ سوره بقره: (واذا سالک عبادی عنی فانی قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان)
[۸] بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.    
؛ "و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو) من نزدیکم و دعای دعاکننده را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می‌کنم".
۴. آیه ۶۱ سوره هود: (فاستغفروه ثم توبوا الیه ان ربی قریب مجیب)
[۹] هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
؛ "پس از او آمرزش بخواهید آنگاه به درگاه او توبه کنید که پروردگارم نزدیک (و) اجابت کننده است".
۵. آیه ۵۰ سوره سبا: (انه سمیع قریب)
[۱۰] سبا/سوره۳۴، آیه۵۰.    
؛ "همانا اوست شنوای نزدیک ".

"قریب" یکی از اسمای حسنای الهی است که از این آیات نیز به دست می‌آید.

فرقه‌های مشبهه و مجسمه با استناد به ظواهر این آیات قائل به تجسیم شده می‌گویند: خداوند دارای قرب مکانی است.

ولی تفسیر صحیح این است که این آیات کنایه از نهایت نزدیکی خداوند به بشر هستند، و منظور از نزدیکی، احاطه وجودی خداوند به بشر و دیگر موجودات است.

این آیات به ویژه آیه ۱۶ سوره ق،
[۱۱] ق/سوره۵۰، آیه۱۶.    
مسئله لامکان بودن خداوند را به عالی‌ترین وجه ترسیم کرده است؛ زیرا می‌گوید: "خداوند به هر انسانی از رگ گردنش نزدیک تر است"؛ پس او همه جا حتی درون جان و قلب حضور دارد. مسلما چنین کسی مافوق مکان است؛ زیرا شیء واحد نمی‌تواند با تمام وجودش در مکان‌های متعدد باشد. این لامکان بودن، با آیاتی دیگر همانند (لیس کمثله شیء)، (لا تدرکه الابصار)، (فاینما تولوا فثم وجه الله) و… نیز تایید شده است.

پس خداوند همه جا حاضر و ناظر است و در عین حال مکانی ندارد و وجودش برتر از زمان و مکان است و از آن جا که همه چیز وابسته به وجود او است و هرگز از او جدا نیست، احاطه او بر موجودات، احاطه وجودی (احاطه قیومی و ربوبی) است.
[۱۲] قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۹۳-۲۹۴.    
[۱۳] مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۴، ص۲۶۳-۲۶۵.
[۱۴] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۳۴۷.    
[۱۵] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۹، ص۲۲۶-۲۲۹.    
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۲۴۳-۲۵۲.    
[۱۷] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۲.    


۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۳۵.    
۲. ↑ انبیاء/سوره۲۱، آیه۱.    
۳. ↑ بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
۴. ↑ واقعه/سوره۵۶، آیه۱۰ - ۱۱.    
۵. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۵۶.    
۶. ↑ واقعه/سوره۵۶، آیه۸۵.    
۷. ↑ ق/سوره۵۰، آیه۱۶.    
۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.    
۹. ↑ هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
۱۰. ↑ سبا/سوره۳۴، آیه۵۰.    
۱۱. ↑ ق/سوره۵۰، آیه۱۶.    
۱۲. ↑ قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۹۳-۲۹۴.    
۱۳. ↑ مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۴، ص۲۶۳-۲۶۵.
۱۴. ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۳۴۷.    
۱۵. ↑ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۹، ص۲۲۶-۲۲۹.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۲۴۳-۲۵۲.    
۱۷. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۲.    


فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات صفت قرب».    




جعبه ابزار