• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آل عبدالهادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آل عبدالهادی شاخه‌ای از خاندان آلِ‌قُدامه می‌باشد، که به یوسف نوادۀ قدامة بن مقدام منتسب می‌شوند. آل‌قدامه خاندانی علمی، فلسطینیُ‌الاصل هستند، که در گسترش مذهب حنبلی تأثیر بزرگی به جای نهادند.



افراد مشهور این خاندان بدین شرحند:

۱.۱ - عبدالملک بن عبدالملک

عبدالملک بن عبدالملک بن یوسف بن محمد بن قدامه (د ۶۲۲ق/۱۲۲۵م)، فقیه و محدث.
از ابوالفرج یحیی بن محمود ثقفی حدیث روایت کرد.
[۱] منذری، زکی‌الدین، التکلمة لوفیات النّفله، ج۳، ص۱۶۲، به کوشش بشّار عوّاد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق.


۱.۲ - محمد بن عبدالهادی

شمس‌الدّین ابوعبدالله محمد بن عبدالهادی (ح ۵۵۰-۶۵۸ق/۱۱۵۵-۱۲۶۰م).
وی از محمد بن حمزه بن ابی‌الصقر و عبدالرّزاق نجّار و یحیی ثقفی و دیگران حدیث شنید. وی آخرین کسی بود که از شُهدة الکاتبه با اجازه حدیث روایت کرد. دمیاطی و دیگران از وی حدیث روایت کردند.
سرانجام در حالی که بیش از ۱۰۰ سال داشت، به دست تاتارها در روستای ساویه از توابع نابلس کشته شد و همان‌جا دفن گردید.
[۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
[۳] ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۵، ص۲۹۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.


۱.۳ - عبدالحمید بن عبدالهادی

عمادالدّین عبدالحمید بن عبدالهادی (د ۶۹۹ق/۱۳۰۰م).
وی از یحیی ثقفی و احمد موازینی و دیگران به او اجازه دادند که از ایشان حدیث روایت کند.
[۴] ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.


۱.۴ - احمد بن عبدالحمید

احمد بن عبدالحمید بن عبدالهادی (ح ۶۱۰-۷۰۰ق/۱۲۱۳-۱۳۰۰م).
وی از شیخ موفق‌الدین و ابن ابی‌لقمه و ابن‌راجح و موسی بن عبدالقادر و البهاء و ابوالقاسم بن صصری و ابن‌زبیدی و دیگران حدیث روایت کرد. از مسندان بزرگ روزگار خود بود.

۱.۵ - محمد بن عبدالحمید

عمادالدّین عبدالحمید محمد بن عبدالحمید (ح ۶۶۰-۷۰۷ق/۱۲۶۲-۱۳۰۸م).
وی از ابن عبدالدائم حدیث شنید و روایت کرد. امام جامع حاکمی حنبلیان بود.

۱.۶ - عبدالله بن محمد

محب‌الدّین ابومحمد عبدالله بن محمد بن عبدالحمید (۶۵۱-۷۰۷ق/۱۲۵۳-۱۳۰۷م).
وی از خطیب مردا و ابراهیم‌ بن خلیل و احمد بن عبدالدائم و کرمانی و دیگران حدیث شنید.

۱.۷ - عبدالله بن ایوب

تقی‌الدّین ابومحمد عبدالله بن ایوب بن یوسف (د ۷۳۵ق/۱۳۳۵م).
وی از ابوالفرج بن ابی‌عمر و عبدالرحمن بن زین و فخر بن بخاری و دیگران حدیث شنید. در کار دانش‌اندوزی و نسخه‌نویسی کتاب و گواهی‌دهی، روزگار گذراند.

۱.۸ - محمد بن احمد

شمس‌الدّین محمد بن احمد بن عبدالهادی (۷۰۵-۷۴۴ق/۱۳۰۶-۱۳۴۳م).
وی از پدرش و قاضی تقی‌الدّین سلیمان و ابن عبدالدائم و عیسی مطعم و احمد بن حجّار و محمد زرّاد و دیگران حدیث شنید.
نزد قاضی شمس‌الدین بن مسلم و تقی‌الدین بن تیمیّه فقه آموخت.
عربی را نزد ابوالعباس اندرشی و قرائات را نزد ابن‌بصیحان فرا گرفت. در مدرسۀ صدریّه و ضیائیّه درس می‌گفت و در حدیث، فقه، تفسیر، علم رجال و لغت چیره‌دست بود و فتوا می‌داد.
[۱۵] ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۶، قاهره، ۱۳۷۲ق.

سرانجام در دامنۀ قاسیون در کنار قبر سیف‌الدّین بن المجد به خاک سپرده شد.
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
[۱۷] ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، بیروت، ج۱، ص۳۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[۱۸] ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۹، قاهره، ۱۳۷۲ق.

شمس‌الدّین کتاب‌های بسیار نوشت که اندکی از آن‌ها برجاست.

۱.۹ - عبدالرحمن بن محمد

عبدالرّحمن بن محمد بن عبدالحمید (۶۵۶-۷۴۹ق/۱۲۵۸-۱۳۴۹م).
وی از ابن عبدالدائم و عمر کرمانی و عبدالوهاب بن ناصح و ابن ابی‌عمر و الفخر و اسماعیل بن عسقلانی و دیگران حدیث شنید.
وزیر بغداد او را به دیار مصر فرستاد و او در مسیر راه صحیح مسلم را روایت کرد و از این‌رو جمع بسیاری از وی روایت کردند. سپس به شام بازگشت و سرانجام در صالحیّه درگذشت.

۱.۱۰ - احمد بن عبدالهادی

عمادالدّین احمد بن عبدالهادی بن عبدالحمید (۶۷۲-۷۵۲ق/۱۲۷۳-۱۳۵۱م).
وی از عبدالرحمن بن ابی‌عمر و ابن بخاری و ابن‌شیبان و زینب بنت مکی و دیگران حدیث شنید و روایت کرد.
پسرش شمس‌الدین محمد و ابن‌رافع و حسینی و دیگران از وی روایت کردند. صفدی نوشته است که در ۷۳۰ق/۱۳۳۰م در دمشق به خط خود به من اجازه داد.
[۲۴] حسینی شمس‌الدین، ذیول العبر، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۶، به کوشش محمد رشاد عبدالمطلب، کویت، وزاره الارشاد و الانباء، جم‌.


۱.۱۱ - محمد بن عبدالله

شمس‌الدّین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد (۶۸۸-۷۶۹ق/۱۲۸۹-۱۳۶۸م).
وی از الفخر و السّیف علی بن رضی حدیث شنید. در ۶۹۱ق/۱۲۹۲م و پس از آن گروهی به وی اجازه دادند. حدیث گفت و ابن‌شرائجی و عراقی استاد ابن‌حجر و ابوزرعه از وی روایت کردند.

۱.۱۲ - عبدالرحمن بن احمد

زین‌الدّین عبدالرحمن بن احمد (د ۷۷۹ق/۱۳۷۷م).
وی از تقی‌الدّین سلیمان و ابی‌نصر شیرازی و حجّار و دیگران حدیث شنید و روایت کرد. سرانجام در صالحیه درگذشت.

۱.۱۳ - احمد بن احمد

شهاب‌الدّین ابوالعباس احمد بن احمد بن عبدالحمید (۷۰۷-۷۹۸ق/۱۳۰۷-۱۳۹۵م)، معروف بن ابن العزّ.
وی در دامنۀ قاسیون به دنیا آمد. از قاضی سلیمان و عیسی مطعم و فاطمه بنت جوهر و تقی‌الدّین بن تیمیّه و هدیه بنت عسکر و دیگران حدیث شنید.
فخر توزری و گروهی دیگر از مکه، زینب بنت شکر از قدس، اسماعیل بن علم و ابوالقاسم بن رشیق و دیگران از مصر، قاسم بن عساکر و ابن‌شیرازی و دیگران از دمشق، و ابن‌دوالیبی و دیگران از بغداد به وی اجازه دادند.
فقه آموخت و اجازه افتا گرفت. از مسندین بزرگ دمشق بود. ابن‌حجر نیز از وی اجازه گرفت.
[۲۹] ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۵۷-۴۵۸، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.


۱.۱۴ - ابوبکر بن احمد

عمادالدّین ابوبکر بن احمد بن عبدالهادی (د ۷۹۹ق/۱۳۹۶م).
وی نزد نیایش عمادالدّین امالی بن حسن بن زرقویه را شنید و از حجّار حدیث اصغا و روایت کرد. به ابن‌حجر اجازه داد.

۱.۱۵ - ابراهیم بن احمد

برهان‌الدین ابراهیم‌ بن احمد بن عبدالهادی (۷۲۶-۸۰۰ق/۱۳۲۶-۱۳۹۸م)، معروف به قاضی.
وی در ۴ سالگی در درس حجّار حضور یافت و از احمد بن علی حریری و عایشه بنت مسلم و زینب بنت الکمال حدیث شنید. ختنی و وانی و گروهی از مصریان به وی اجازه دادند.
[۳۳] ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.


۱.۱۶ - فاطمه بنت محمد

فاطمه دختر محمد بن عبدالهادی (ح ۷۲۰-۸۰۳ق/۱۳۲۰-۱۴۰۱م).
وی احادیث بسیاری از حجّار شنید. از شام ابونصر بن شیرازی و ابومحمد بن عساکر و دیگران، از حلب ابوبکر بن عبداللطیف و دیگران، از حماه شرف بارزی، از حمص علی بن عبدالله بن مکتوم و از مصر حسین الکردی و عبدالرحیم منشاوی به وی اجازه دادند. سرانجام در ۸۰ سالگی درگذشت.
[۳۵] ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.


۱.۱۷ - عمر بن محمد

زین‌الدین عمر بن محمد بن احمد (د ۸۰۳ق/۱۴۰۰م). وی از زینب دختر کمال و احمد بن علی جزری و عبدالرحیم بن ابی‌الیسر حدیث شنید. ابن‌حجر مرافقات زینب بنت الکمال را نزد او خواند. در فتنۀ تیمور درگذشت و در دامنۀ قاسیون به خاک سپرده شد.
[۳۷] ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۸-۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.


۱.۱۸ - عایشه بنت محمد

عایشه دختر محمد بن عبدالهادی (۷۲۳-۸۱۶ق/۱۳۲۳-۱۴۱۳م).
وی در ۴ سالگی در درس ابوالعباس حجّار شرکت کرد. صحیح بخاری، جزء ابی‌الجهم و امالی و قرائت ابن‌عفّان و احادیث دیگر را از حجّار شنید. هم‌چنین صحیح مسلم را از شرف‌الدّین عبدالله بن حسن و سیره ابن هشام را از عبدالقادر بن ملوک فرا گرفت.
[۴۰] کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۳، ص۱۸۷، بیروت، ۱۹۸۴م.

او آخرین کسی است که از بنت الفقهاء، بنت الواسطی و زینب الکمال و زینب بنت یحیی بن عبدالسلام حدیث شنید و اجازۀ روایت حدیث گرفت.
همراه خواهرش فاطمه در بسیاری از مسموعات و مَجازات شرکت کرد و از او برتر آمد. ابراهیم بن صالح بن عجمی از حلب، شیخ شرف‌الدّین بارزی از حَماه، برهان جعبری از الخلیل، عبدالله بن یوسف از نابلس و دیگران به او اجازه دادند.
[۴۳] سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، ج۷، ص۱۳۲، قاهره، ۱۳۵۵ق.

عمری دراز یافت و احادیث بسیاری روایت کرد. به ویژه محدثّان پرسفر از او حدیث کردند. خطیب ابوعمر حنبلی بخشی از ذَمّ الکلام هروی را از او شنید و ابن‌حجر و ابوالفتح عثمانی از وی روایت کردند. او مسند روزگار خود بود.
[۴۵] ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.


۱.۱۹ - حسن بن احمد

بدرالدّین حسن بن احمد بن عبدالهادی (د ۸۷۸ق/۱۴۷۳م)، مشهور به ابن‌المبرد. وی مدتی نیابت قضا را در دمشق به عهده گرفت.

۱.۲۰ - یوسف بن حسن

جمال‌الدّین یوسف بن حسن‌ بن احمد (۸۴۰-۹۰۹ق/۱۴۳۶-۱۵۰۳م).
وی المقنع را نزد شیخ تقی‌الدّین بن‌ قندس و قاضی علاءالدین مرداوی خواند و در درس قاضی برهان‌الدّین بن مفلح و برهان زراعی حضور یافت.
از اصحاب ابن‌حجر و ابن‌عراقی و ابن‌بالسی و جمال بن حرستانی و صلاح‌الدین بن ابی‌عمر و ناصرالدین و دیگران حدیث شنید.
حدیث و فقه می‌دانست و اهل تصوف بود و در نحو و صرف و تفسیر دست داشت. به تدریس و افتا مشغول بود و کتاب‌های بسیاری نوشت.
شمس‌الدین ابن‌طولون کتاب بزرگی در شرح حال وی نوشته است.


۱. منذری، زکی‌الدین، التکلمة لوفیات النّفله، ج۳، ص۱۶۲، به کوشش بشّار عوّاد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
۳. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۵، ص۲۹۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۴. ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۵. ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۳، ص۴۰۶، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.    
۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۲، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.    
۷. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۳، ص۱۰۶-۱۰۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۸. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۳، ص۷۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۳، ص۲۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۱۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۱۳، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.    
۱۱. ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۴، ص۱۳۲، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.    
۱۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۱۳.    
۱۳. ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۴، ص۱۳۲، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.    
۱۴. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۵، ص۶۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۱۵. ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۶، قاهره، ۱۳۷۲ق.
۱۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
۱۷. ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، بیروت، ج۱، ص۳۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
۱۸. ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۹، قاهره، ۱۳۷۲ق.
۱۹. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۴، ص۲۱۰، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۲۰. ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.    
۲۱. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۳، ص۱۳۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۲۲. ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۱۴۱، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.    
۲۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۲، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.    
۲۴. حسینی شمس‌الدین، ذیول العبر، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۶، به کوشش محمد رشاد عبدالمطلب، کویت، وزاره الارشاد و الانباء، جم‌.
۲۵. ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۳۳۷، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.    
۲۶. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۵، ص۲۲۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۲۷. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۳، ص۱۱۰-۱۱۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۲۸. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۲۹. ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۵۷-۴۵۸، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۳۰. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۸، ص۶۰۱، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۳۱. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۱، ص۵۲۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۳۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدّرر الکامنه، ج۱، ص۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲-۱۳۹۶ق.    
۳۳. ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۳۴. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۶، ص۳۶۳، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۳۵. ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۳۶. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۹، ص۵۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۳۷. ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۸-۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۳۸. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۷، ص۳۲، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۳۹. سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، ج۱۲، ص۸۱، قاهره، ۱۳۵۵ق.    
۴۰. کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۳، ص۱۸۷، بیروت، ۱۹۸۴م.
۴۱. سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، ج۱۲، ص۸۱، قاهره، ۱۳۵۵ق.    
۴۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، انباء الغمر، ج۳، ص۲۵.    
۴۳. سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، ج۷، ص۱۳۲، قاهره، ۱۳۵۵ق.
۴۴. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۹، ص۱۷۸، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۴۵. ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
۴۶. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۷، ص۳۲۳-۳۲۴، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۴۷. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۱۰، ص۶۲، قاهره، ۱۳۵۱ق.    



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل قدامه»، شماره۴۴۸.    




جعبه ابزار