آل داود (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلِ
داوود، یا آل
داود (در رسم‌الخط قرآن) یکی از اعلام قرآنی است و عنوانی می باشد برای
خاندان داود بن اشعیا (۱۰۰۸ یا ۱۰۳۳-۹۸۷ق م)
علیه
السلام.
و مقصود از آل
داود علیه
السلام فرزندان آن
حضرت مانند
سليمان علیه
السلام هستند.
آل
داود از دو کلمه تشکیل شده است:
۱-آل: این واژه مقلوب لفظی
اهل می باشد.
و اهل به کسانی گفته می شود که نسبی یا دینی یا چیزی همانند آن، آنها را با یکد یگر جمع و مربوط کند.
"آل" به شریف تر و با فضیلت تر ها اضافه می شود مثل
آل الله، ولی اهل اضافه شدنش کلی و عمومی است.
۲-
داود: در
لغت کلمه "
داود" به معنی محبوب می باشد و در
اصطلاح نام یکی از پیامبران
بنی اسرائیل است که در
بیت لحم متولد شد.
داود از فرزندان یهود پسر
یعقوب و از پیامبران بنی‌اسرائیل است که در هزاره یکم قبل از میلاد
مسیح می‌زیسته و سِفر مزامیر در کتاب
تورات از اوست. وی به جای
شائول(
طالوت)،
پادشاه بنی اسرائیل گردید.
عنوان آل
داود تنها یک بار در
قرآن آمده است، قرآن برای
حضرت داود(
علیه
السلام) و فرزندش
حضرت سلیمان علیه
السلام نعمات و مواهبی ذکر می‌کند.
هم‌آواز شدن کوه ها و پرندگان در
تسبیح با
داود و آموزش نرم کردن
آهن و ساختن
زره به وی، مسخر کردن باد بر
سلیمان و روان ساختن
چشمه مس مذاب (ذوب کردن مس) و کارگزاری
جنیان بر وی از جمله این مواهب می باشد.
بعد از ذکر این نعمتها
خطاب به آل
داود می فرماید: «اعْمَلُوا آلَ
دَاوُودَ شُکرًا وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِی الشَّکورُ ؛
(و به آنان گفتیم)، ای آل
داود،
شکر (این همه نعت را) به جا آورید، ولی عده کمی از بندگان من شکر گذارند.»
مفسّران صحابى و تابعى، درباره اين كه آل
داوود چه كس يا كسانى هستند، اظهار نظرى نكرده‌اند؛ ولى نظر به اختلاف اهل لغت در معناى آل و سياق برخى از آيات و قراين موجود در آنها، وجوهى را براى آل
داوود برشمرده‌اند
:
۱. از كلام
زمخشری كه مخاطب «اِعمَلوا» را
داوود و اهلش دانسته،
استفاده مى‌شود كه خود
داوود نيز مشمول آل
داوود بوده است.
آلوسی نيز همين نظر را از بعضى نقل‌كرده.
۲. برخى، آل
داوود را فقط
فرزندان داوود دانسته‌اند.
و به نقل
ابن اثیر نوزده نفر بودند.
كه شايد از
عهد عتیق متأثّر باشد كه براى
داوود، نوزده
پسر شمرده است.
۳. بنا به نقلى،
داوود عليه
السلام نماز را بر خانواده، فرزندان و زنانش تقسيم كرد و پس از آن، هر ساعتى از شبانه روز، يكى از آنان در
محراب عبادت به نماز مى‌ايستاد.
براساس اين نقل، منظور از آل
داوود مى‌تواند خانواده، فرزندان و همسران وى باشد.
۴. بُرسُوى با استناد به
سیاق آيات مربوط به
حضرت سليمان عليه
السلام و يادآورى نعمت‌هاى بزرگ و متنوّع
خداوند به وى، آل
داوود را
سليمانبن
داوود و علّت جمع آمدن «اعمَلوا» را
تعظیم و
تکریم سليمان دانسته است؛
به صورت ذکر عام و اراده خاص بیان شده؛ ولى علاّمه طباطبايى، با همين استدلال، در كنار
سليمان، ساير آل
داوود را نيز
مخاطب آیه مى‌داند.
۵. قول ديگر، آن دسته از
امّت داوود را كه شكرگزار خداوند بودند، آل
داوود مى‌داند.
بر اساس روايتى در
قصص‌الانبیا از
راوندی،
امام صادق علیه‌السلام فقط به تعداد آل
داوود اشاره كرده، بدون بيان نسبت آنها با
داوود مى‌گويد: آل
داوود هشتاد
مرد و هفتاد
زن بودند كه هيچ‌گاه
محراب عبادت از آنها خالى‌نبود.
بر اساس آیات قرآن آل
داود علیه
السّلام موظف به انجام
عمل صالح شده‌اند.
آل
داود علیه
السّلام موظف به انجام
عمل صالح برای ادای
شکر به درگاه
خدا:
«... اعملوا ءال
داود شکرا...؛
... اي آل
داود شكر (اينهمه نعمت را) بجا آوريد....»
ماموریت آل
داود علیه
السّلام برای
شکرگزاری به درگاه خدا:
«و لقد ءاتینا
داود منا فضلا یـجبال اوبی معه و الطیر و النا له الحدید ان اعمل سـبغـت وقدر فی السرد واعملوا صــلحا انی بما تعملون بصیر اعملوا ءال
داود شکرا...؛
ما به
داود از فضل خود نعمتي بزرگ بخشيديم، (ما به كوهها و پرندگان) گفتيم اي كوهها! و اي پرندگان! با او هم آواز شويد (و همراه او تسبيح خدا گوئيد) و آهن را براي او نرم كرديم.(و دستور داديم) زره هاي كامل و فراخ بساز، و حلقه ها را به اندازه و متناسب كن، و عمل صالح بجا آوريد كه من به آنچه انجام ميدهيد بينا هستم. آنها هر چه
سليمان ميخواست برايش درست ميكردند، معبدها، تمثالها، ظروف بزرگ غذا همانند حوضها! و ديگهاي ثابت (كه از بزرگي قابل حمل و نقل نبود، و به آنها گفتيم:) اي آل
داود شكر (اينهمه نعمت را) بجا آوريد....»
(لازم به توضیح است که شکر حقیقی می‌تواند هم در عمل و هم در زبان نمود داشته باشد و حقیقت شکر به کار گیری نعمات است در مسیر
کمال و یاد کردن
صاحب نعمت است در همه حال) این که به شما آل
داود گفتیم شکر بگزارید، براى این است که خواستیم عده شکر گزاران زیاد شوند، چون شکر گزاران، خیلى کم هستند پس عده آنها را زیاد کنید.
آل
داود علیه
السلام برخوردار از نعمت‌های الهی:
«يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِن مَّحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَّاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ
دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ؛
آنها هر چه
سليمان ميخواست برايش درست ميكردند، معبدها، تمثالها، ظروف بزرگ
غذا همانند حوضها! و ديگهاي ثابت (كه از بزرگي قابل حمل و نقل نبود، و به آنها گفتيم:) اي آل
داود شكر (اينهمه
نعمت را) بجا آوريد، اما عده كمي از بندگان من شكر گذارند!»
به دلیل نزدیک بودن معنای
ذریه و آل به ذریه
داود علیه
السلام که در قرآن در ضمن ذریه دیگر پیامبران آمده، اشاره‌ای می کنیم.
در
سوره انعام نام تعدادی از پیامبران آمده است که در میان ایشان، نام
حضرت داود(
علیه
السلام) هم به
چشم می‌خورد در ادامه می فرماید:
وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّیاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَینَاهُمْ وَهَدَینَاهُمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ.
و از پدران و فرزندان و برادران آنها (افرادی را برتری دادیم) و بر گزید یم و به راه راست
هدایت نمودیم.
و در آیه ۸۹ همین سوره می فرماید:
«أُوْلَـئِک الَّذِینَ آتَینَاهُمُ الْکتَابَ وَالْحُکمَ وَالنُّبُوَّة؛
آنها کسانی هستند که
کتاب و
حکم و
نبوت به آنها دادیم.»
برخی از مفسران احتمال داده‌اند،
حضرت داود و
حضرت سلیمان از جمله پیامبرانی بوده‌اند که علاوه بر مقام
نبوت و
رسالت دارای
حکومت و زمامداری نیز بوده‌اند و در زمان حکومت خود بر مردم نیکی های فراوان نمودند.
حکم را به
عقل و فهم، مقام
داوری، حکومت و زمامداری معنا کرده‌اند.
داوری آل
داود نیز همچون
حکمت ایشان در
روایات متعددی مورد توجه قرار گرفته، بر اساس این روایات،
امام حسین علیه‌السلام و
حضرت سجاد علیه‌السلام و
امام صادق علیه‌السلام می فر مایند: «ما مانند آل
داود قضاوت می‌کنیم».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۷۴، برگرفته از مقاله «آل داود». پژوهشکده باقر العلوم(علیه السلام) دایره المعارف طهور دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل داود»، ج۱، ص۴۱۶.
