یَتَمَطّی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
يَتَمَطّى:(اِلی اَهْلِهِ یَتَمَطّی) «یَتَمَطّی» از مادّه
«مطا» در
اصل به معنای پشت است و
«تَمَطّی» به معنای کشیدن پشت از روی بی‌اعتنایی و
غرور، و یا
کسالت و بی‌حالی است، و در اینجا منظور همان معنای اول است.
بعضی نیز آن را از مادّه
«مطّ» (بر وزن خط) به معنای کشیدن پا یا سایر اعضای بدن به هنگام اظهار بی‌اعتنایی یا
کسالت می‌دانند، ولی اشتقاق آن از
«مطا» با ظاهر لفظ مناسب‌تر است. زیرا اگر از مادّه «مطا» باشد، تغییری در ظاهر لفظ حاصل نشده، در حالی که اگر از مادّه «مط» باشد، «یَتَمَطّی» در
اصل «یَتَمَطَّط» بوده که «طاء» آخر آن تبدیل به «یاء» شده است.
(ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ يَتَمَطَّى) (سپس به سوى خانواده خود بازگشت در حالى كه متكبرانه قدم بر مى‌داشت.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: همه ضميرها به
انسان نامبرده در جمله
(أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ ...) بر مى‌گردد، و مراد از اينكه فرمود: نه تصديق كرد و نه نماز خواند ، تصديق دعوت حقى است كه
قرآن کریم متضمن آن است، و مراد از نماز نخواندن اين است توجه
بندگی و
عبادت كه همان
نماز و عمود
دین است به خداى تعالى نكرد.
و تمطى - به طورى كه در مجمع البيان آمده- به معناى تمدد بدن از
كسالت است، و
اصل آن به اين معنا بوده كه آدمى پشت و كمر خود را تاب دهد، و تمطى در حال رفتن استعاره است از راه رفتن با
تکبر و تبختر. و معناى آيه اين است كه: انسان دعوت حقه
اسلام و معارف آن را تصديق نكرد، و براى پروردگارش نماز نگذاشت، و خلاصه نه
اصول دعوت را پذيرفت و نه فروع آن را كه ركن آن فروع نماز است، و ليكن آن را تكذيب نموده، از قبولش اعراض نمود، و تازه وقتى به طرف اهلش مى‌رفت (مثل كسى كه فتحى نمايان كرده) باد به دماغش انداخته، با تكبر مى‌رفت.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَتَمَطّی»، ص۶۳۵.
