• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یزید بن عبدالملک اموی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


‌یزید بن عبدالملک بن مروان (۷۲ق-۱۰۵ق/ حک ۱۰۱ق-۱۰۵ق)، نهمین خلیفه اموی، که از سال ۱۰۱ هجری تا سال ۱۰۵ هجری بعد از عمر بن عبدالعزیز، خلافت کرد. مادرش «عاتکه» دختر یزید بن معاویه بود. وی در تاریخ فردی اهل عیش و عشرت و خوش‌گذران و بی‌لیاقت معرفی شده است.


وی در سال ۷۲ هجری در دمشق متولد شد، و در ۲۵ ماه رجب سال ۱۰۱ هجری بعد از عمر بن عبدالعزیز به خلافت رسید.
[۱] ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
[۲] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
[۳] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۳، ص۱۶۱.    
برادرش، سلیمان او را بعد از عمر بن عبد‌العزیز به ولایت‌عهدی برگزیده بود.
[۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    

مادرش «عاتکه» دختر یزید بن معاویه است. (عاتکه دختر یزید بن معاویه بن ابوسفیان، همان زنی است که بر ده نفر از خلفای بنی‌امیه حرام بود. جدش معاویه و پدرش یزید و پدر شوهرش مروان بن حکم، فرزندان شوهرش عبدالملک، ولید، سلیمان، یزید و هشام، پسر خودش یزید، پسرزاده‌اش ولید بن یزید، پسرزاده شوهرش یزید بن ولید.)
[۵] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌ الجوهر، ج۳، ص ۱۶۱.    
[۶] یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
کنیه یزید «ابا خالد» بود.
[۷] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    


وی در تاریخ فردی اهل عیش و عشرت و خوش‌گذران و بی‌لیاقت معرفی شده است.
[۸] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۷۷.    
[۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
او دل باخته دو کنیزک به نام‌های حبّابه و سلامه بود. روزی حبّابه شعری را با آهنگ برای او خواند.
و بین التراقی و اللهاة حرارة و ما ظمئت ماء یسوع فتبردا
یعنی:حرارتی ما بین دهان و گلو احساس می‌شود. این حرارت ناشی از تشنگی نیست که با نوشیدن آب سرد می‌شود. (حرارت و التهاب عشق است)
او پس از شنیدن این شعر آن‌چنان به طرب آمد که گفت:می‌خواهم پرواز کنم! حبّابه به او گفت: ای امیرالمؤمنین ما به تو نیازمندیم؛ اگر بمیری امامت را به چه کسی وا می‌گذاری؟ گفت:به تو و دست او را بوسید.
[۱۰] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۵۸، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۱] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۵، ص۱۲۱.    
پس از مدت کوتاهی که این کنیزک مرد یزید از فرط ناراحتی اجازه دفن جنازه او را نمی‌داد و سرانجام خودش نیز بعد از چند روز از دنیا رفت.
[۱۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۶۱، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۴، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
[۱۴] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب‌العلمیه.    

زید بن عبدالملک رسوم عادلانه عمر بن عبدالعزیز را کنار گذاشت و دست ماموران را درگرفتن مالیات‌های گوناگون باز گذاشت. (او به عاملش در یمن دستور داد مالیات‌هایی که عمر بن عبدالعزیز لغو کرده است دوباره برقرار سازد.)
[۱۵] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۴، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
او همه عمال عمر بن عبدالعزیز را از کار برکنار کرد.
[۱۷] یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
یعقوبی می‌نویسد:«یزید به عمر بن هبیره که عامل عراق بود، فرمانی نوشت که سواد را مساحی کند، (اراضی خراجی را دقیقا مشخص کند.) او این‌کار را در سال ۱۰۵ انجام داد. او بر نخل‌ها و درختان خراج نهاد و به خراج‌گزاران زیان رسانید و بر دهقانان خراج نهاد و کار بدون مزد و هدیه‌ها و آن‌چه را در نوروز و مهرگان گرفته می‌شد، دوباره برقرار کرد.
[۱۸] ‌یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۳.    
بلاذری نیز می‌نویسد:«یزید بن عبدالملک به عمر بن هبیره نوشت که امیرالمؤمنین را در سرزمین عرب نصیبی نیست. به اقطاعات سرکشی کن و آن‌چه را زائد بر احتیاج است، برای امیرالمؤمنین بستان. پس عمر به اقطاعات مراجعه می‌کرد و درباره آن‌ها می‌پرسید و همه را مساحی می‌کرد.»
[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۴۵۰.    

روش حکومتی و بی‌عدالتی‌های یزید بن عبدالملک به حدی رسید که عده‌ای از بزرگان و سران بنی‌امیه نزد وی آمدند و از وی خواستند تا در روش خود تجدید نظر کند و همچون عمر بن عبدالعزیز رفتار نماید؛ ولی عموی یزید؛ یعنی محمد بن مروان بن حکم آنان را گرفت و مدت بیست ماه به زندان افکند و پس از آن به همه آنان سم خوراند و همه آنان کشته شدند. یزید، علاوه بر این‌که آنان را از بین برد املاک و دارایی‌های آنان را نیز تصاحب کرد و فرزندان و زنان آنان مجبور شدند به بیابان‌ها بروند و زندگی مشقت‌باری را سپری کنند، حتی کسانی را که به آنان کمک کردند نیز، به دار کشیدند.
[۲۰] ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    


در دوره یزید بن عبدالملک مخالفت‌هایی علیه دولت اموی برپا شد.

۴.۱ - شورش یزید بن مهلب

یزید بن مهلب بن ابی‌صفره که در دوره سلیمان بن عبدالملک حاکم عراق و مشرق اسلامی شده بود، در دوره عمر بن عبدالعزیز به اتهام پنهان کردن اموال دولتی به زندان افتاد.
[۲۱] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۷۸.    
او در اواخر دوره عمر بن عبدالعزیز از زندان فرار کرد و به بصره رفت و این شهر را تصرف کرد و با زندانی کردن حاکم آن‌جا «عدی بن ارطاة فزاری»،
[۲۲] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۰۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
[۲۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶۴ - ۵۶۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
عملا با امویان اعلام جنگ کرد. او بر کوفه و فارس و اهواز و کرمان مسلط شد. سرانجام مسلمة بن عبدالملک؛ برادر خلیفه، موفق شد در جنگی که در نزدیکی کوفه در «عقر» اتفاق افتاد او را شکست داده و به قتل برساند.
[۲۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۳۲۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۲۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    


۴.۲ - قیام خوارج

از دیگر حرکت‌های مخالف نظام اموی در دوره یزید بن عبدالملک قیام خوارج به رهبری شوذب خارجی می‌باشد، آن‌ها بعد از مرگ عمر بن عبدالعزیز توانستند سپاهیان عراقی را که برای سرکوب ایشان گسیل شده بودند را شکست دهند. سرانجام سپاه ۱۰ هزار نفری اموی به رهبری سعید بن عمر الحرشی آنان را شکست داد.
[۲۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۷۷ - ۵۷۶، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    


۴.۳ - آغاز دعوت عباسیان

خلافت یزید بن عبدالملک هم‌زمان با آغاز دعوت مخفیانه عباسیان بود. در منابع آمده است: دعوت عباسیان از سال ۱۰۱ هجری، هم‌زمان با به خلافت رسیدن یزید بن عبدالملک آغاز شد.
[۲۷] ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، اخبار‌ الطوال، ص۳۷۵، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۷۱، چاپ چهارم.    
[۲۸] مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۲.    
عباسیان بر اساس داستانی خلافت خود را توجیه می‌کردند، آن‌ها مدعی بودند، ابوهاشم رهبر شیعه کیسانیه پس از این‌که به دست سلیمان بن عبدالملک مسموم شد، در ملاقات با «علی بن عبدالله بن عباس» که در «حمیمه»ی شام ساکن بود امر امامت و حق امامت را به وی واگذار کرد و زمام دعوت کیسانیه را به او سپرد و اسامی داعیانی که بر علیه عباسیان دعوت می‌کردند را به او گفت
[۲۹] مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۲۹۲.    
[۳۰] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۷، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴.
و بدین طریق عباسیان وارث تبلیغات سری کیسانیه شدند و امر دعوت خویش را آغاز کردند.
[۳۱] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۴۳، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
[۳۲] ابن خلدون، عبد‌الرحمن، العبر، ج۲، ص ۲۷۲، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.


یزید بن عبدالملک روز جمعه پنج روز مانده از شعبان سال صد و پنجم در منطقه بلقا از توابع دمشق در سی و هفت سالگی درگذشت و مدت حکومتش چهار سال و یک ماه و دو روز بود
[۳۳] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۳، ص۱۶۱.    
و بنا به نقلی در «جولان» از اراضی اردن مدفون شد.
[۳۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    


۱. ↑ ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
۳. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۳، ص۱۶۱.    
۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
۵. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌ الجوهر، ج۳، ص ۱۶۱.    
۶. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
۷. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۷۷.    
۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۰. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۵۸، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۱. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل، ج۵، ص۱۲۱.    
۱۲. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۶۱، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۴، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۱۴. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب‌العلمیه.    
۱۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۴، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۷. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
۱۸. ↑ ‌یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ج۲، ص۴۵۰.    
۲۰. ↑ ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
۲۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۷۸.    
۲۲. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۰۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۲۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶۴ - ۵۶۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۳۲۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۲۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۷۷ - ۵۷۶، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۷. ↑ ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، اخبار‌ الطوال، ص۳۷۵، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۷۱، چاپ چهارم.    
۲۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ص۲۹۲.    
۲۹. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۲۹۲.    
۳۰. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۷، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴.
۳۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۴۳، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۳۲. ↑ ابن خلدون، عبد‌الرحمن، العبر، ج۲، ص ۲۷۲، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.
۳۳. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌ الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۳، ص۱۶۱.    
۳۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «یزید بن عبدالملک» تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۱۶.    


رده‌های این صفحه : امویان | تاریخ خلفا | تراجم | خلفای بنی امیه | درگذشتگان سال 105 (قمری)
جعبه ابزار