کِتابٍ مُبینٍ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کِتابٍ مُبینٍ:(إِلاّ في كِتابٍ مُّبينٍ) کِتابٍ مُبینٍ به معنى «نوشته آشكار» است.
به موردی از کاربرد «کِتابٍ مُبینٍ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ عِندَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها إِلاّ هُوَ وَ يَعْلَمُ ما في الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاّ يَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ في ظُلُماتِ الأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاّ في كِتابٍ مُّبينٍ) «كليدهاى
غیب، تنها نزد اوست؛ و جز او، كسى آن‌ها را نمى‌داند. او آن‌چه را در خشكى و درياست مى‌داند؛ هيچ برگى از درختى نمى‌افتد، مگر اين‌كه از آن آگاه است؛ و هيچ دانه‌اى در تاريكی‌هاى
زمین، و هيچ تر و خشكى
وجود ندارد، جز اين‌كه در كتابى آشكار (در كتاب علم خدا)
ثبت است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
اين
آيه دلالت دارد بر اين‌كه اين امور در كتاب مبين قرار دارند، بنا بر اين جاى اين
سؤال هست كه آيا اين امور هم از جهت غيب و هم از جهت شهودش در كتاب مى‌باشد و يا آنكه تنها از جهت غيب بودن؟
و به عبارت ديگر آيا كتاب مبين عبارت است از همين عالم كون كه اجرام امور مذكور را در خود جاى داده، يا آنكه كتاب مبين چيز ديگرى است كه تمامى موجودات به
نحو مخصوصى در آن نوشته شده و به
قسم خاصى در آن گنجانده شده است؟
به طورى كه از درک درک‌كنندگان اين عالم غايب و از حيطه علم هر صاحب علمى بيرون است؟ و معلوم است كه اگر معناى كتاب مبين اين باشد، محتويات آن همان غيب مطلق خواهد بود.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در مورد كتاب مبين احتمالات مختلفى از سوى مفسّران داده شده است، ولى بيشتر به
نظر مى‌رسد كه منظور از كتاب مبين همان مقام
علم پروردگار است، يعنى همۀ موجودات در علم بى‌پايان او
ثبت مى‌باشند و
تفسیر آن به «
لوح محفوظ» نيز قابل تطبيق بر همين معنى است، چه اين‌كه بعيد نيست كه لوح محفوظ نيز همان علم خدا باشد.
اين احتمال نيز در معنى «كتاب مبين»
وجود دارد كه منظور از آن عالم آفرينش و
خلقت و سلسلۀ
علت و معلول‌هاست كه همه‌چيز در آن نوشته شده است.
گرچه كتاب مبين در بعضى از آيات قرآن، مانند
آيۀ ۶۱ سوره یونس:
(وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلاّ في كِتابٍ مُبينٍ) و نيز
آيۀ ۶
سوره هود:
(كُلٌّ في كِتابٍ مُبينٍ) به معنى «لوح محفوظ» تفسير شده، ولى در
آيۀ ۲
سوره قصص:
(تِلْكَ آياتُ اَلْكِتابِ اَلْمُبينِ) به قرينۀ
ذکر «آيات» و همچنين جملۀ «نتلوا عليك» كه در
آيۀ بعد مى‌آيد به معنى «قرآن» است.
در اين‌جا قرآن به «مبين بودن» توصيف شده و «مبين» چنان‌كه از
لغت استفاده مى‌شود هم به معنى لازم و هم به معنى متعدى آمده است، چيزى كه هم آشكار است و هم آشكاركننده، و قرآن مجيد با محتواى روشنش
حق را از
باطل آشكار و راه را از بيراه نمودار مى‌سازد.
بطوركلى منظور از «كتاب مبين» بنا به گفتۀ بسيارى از مفسّران همان «لوح محفوظ» است و نزديک‌ترين تفسيرى كه براى «لوح محفوظ» مى‌توان بيان كرد، همان لوح «علم بى‌پايان پروردگار» است كه در آن لوح همه‌چيز ثبت و ضبط است و هيچ‌گونه تغيير و دگرگونى در آن راه ندارد.
جهان پهناور هستى نيز انعكاسى از اين لوح محفوظ است، چرا كه همۀ ذرّات وجود ما و همۀ گفته‌ها و اعمال ما در آن محفوظ مى‌ماند، هرچند ظاهرا چهره
عوض مى‌كند، امّا هرگز از ميان نمى‌رود.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کتاب مبین»، ج۴، ص ۳۰.
