کتابخانه‌های نجف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فرهنگ و
تمدن جز با کتاب و کتابخانه که محصول کوشش‌های دانشمندان پیشین می‌باشند رشد و شکوفایی نخواهد یافت. بالندگی
یک فرهنگ و تمدن جز با توسعه و پیشرفت کتاب، کتابخانه و کتابخوانی امکان‌پذیر نمی‌باشد. نجف که سابقه هزار ساله در رشد و ترویج
فرهنگ اسلامی دارد کتابخانه‌های مهمی را در خود جای داده که به طور مختصر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
این
کتابخانه به نام‌های «الحیدریه»، «الخزانه الغرویّه» و «مکتبه الصحن» نیز خوانده می‌شود.
تاریخ ایجاد آن حداقل به
قرن چهارم هجری و یا قبل از آن باز می‌گردد.
عضدالدوله دیلمی از کسانی است که در ایجاد و توسعه آن نقش داشته است. در طول تاریخ به دلیل
شهرت و انتساب کتابخانه به حرم مطهر، افراد زیادی کتاب‌های خود را وقف آن کرده‌اند. پس از نیمه دوم قرن پنجم که جویندگان
علم از هر سوی، به نجف روی آوردند، بسیاری از مهاجران نیز کتاب‌هایی
وقف آن کتابخانه کرده و بر اهمیت آن بیش از پیش افزوده شد.
در قرن هشتم هجری به سال ۷۵۵ ه. ق. کتابخانه دچار آتش‌سوزی گشته و بسیاری از کتاب‌های آن از جمله
مصحف شریف
قرآن در سه جلد به خط مبارک
حضرت علی (علیه‌السّلام) ، در آتش‌سوزی از میان رفت. پس از این واقعه
سید صدرالدین بن شرف‌الدین معروف به آویّ با یاری گرفتن از فخرالمحققین
محمد بن حسن حلی دانشمند گرانقدر امامیه در قرن هشتم، کتابخانه را از نو بنیاد نهاد و کتاب‌های بسیاری برای آن فراهم آورد. آویّ هنگام
مرگ وصیت نمود
یک سوم اموال او را کتاب خریده و وقف کتابخانه علوی کنند. بدین ترتیب در زمان کمتر از پنج
سال کتاب‌های بسیاری در آن فراهم آمده و دارای اهمیت و اعتباری دوباره گردید. در اثر بی‌توجهی، کتابخانه بزرگ بی‌نظیر
آستان قدس علوی به تدریج اهمیت خود را از دست داد و بسیاری از کتاب‌های آن خارج گردید و یا از میان رفت، به گونه‌ای که امروز جز اندکی بسیار ناچیز از آن مخزن گرانبها، باقی نمانده است. به دلیل سهل‌انگاری و کوتاه‌نظری، آن ذخیره بزرگ معنوی و یادگار ارزشمند قرون پیشین که دست خط مبارک بسیاری از بزرگان
دین زینت‌بخش آن بود، دستخوش حوادث گشته و از میان رفت.
کتابخانه امام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) در سال ۱۳۷۳ ه. ق در روز مبارک
عید غدیر به همت
علامه امینی تأسیس گردید و یکی از غنی‌ترین، و معتبرترین کتابخانه‌های شهر نجف است.
آیت‌اللَّه سید محسن حکیم برای مبارزه فرهنگی با افکار الحادی و کمونیستی رژیم بعث، کتابخانه‌ای بزرگ و منظم تأسیس نمود. این کتابخانه از شبکه‌ای گسترده تشکیل گردیده بود که شعبه مرکزی و اصلی آن در نجف قرار داشت و بیش از هفتاد شعبه دیگر آن در شهرهای مختلف عراق و برخی شهرهای
کشورهای اسلامی وجود داشت. مرحوم آیه اللَّه حکیم مکان مناسبی در اطراف مسجد هندی انتخاب نمود و با خریداری و تخریب خانه‌های اطراف مسجد، کتابخانه‌ای زیبا، بزرگ و مجهز بنیان نهاد. این کتابخانه به
دلیل نزدیک بودن به حرم همواره در مسیر زائرین و مردم نجف قرار داشته و می‌توانست پذیرای مشتاقان کتاب باشد. این کتابخانه در سال ۱۳۷۷ ه. ق. تأسیس و در ابتدا از۱۵۰۰۰ جلد کتاب چاپی و حدود ۲۵۰۰ جلد کتاب خطی برخوردار بود.
از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های نجف بوده و توسط حاج میرزا علی محمد نجف‌آبادی در اواخر قرن سیزدهم تأسیس گردید.
او که از مشایخ بزرگ
شیعه می‌باشد در طول چندین سال تحقیق و تتبّع و بررسی نسخه‌های خطی و بی‌نظیر، کتاب‌های ارزشمند بسیاری از اقصی نقاط عالم به ویژه
مصر و
ایران فراهم آورده و در کتابخانه شخصی خود قرار داد. در سال ۱۳۷۵ ه. ق. آن بزرگوار که مشتاق بود همه بزرگان و فرزانگان از گنجینه ارزشمند علمی وی بهره‌مند شوند و آن را متعلق به همه دانش‌پژوهان می‌دانست کتاب‌های خود را
وقف عام نمود و کتابخانه عمومی دیگری در شمار کتابخانه‌های عمومی آن شهر افزوده شد. مجموع کتاب‌های وی ۵۰۰۰ جلد بود که ۱۰۰ نسخه خطی کم‌نظیر شامل آن‌ها می‌گشت.
در ابتدای قرن سیزدهم توسط حاج محمد حسین خان صدراعظم تأسیس شد و در آن
عصر از مشهورترین کتابخانه‌های نجف بود. سهل‌انگاری، این کتابخانه را نیز به سرنوشت ناخوشایند بسیاری دیگر از آثار نیک گذشتگان دچار ساخت و امروزه این کتابخانه، قابل توجه نیست.
این کتابخانه با ساختمانی زیبا در انتهای شارع الرسول بنا شده است. بنیانگذار این کتابخانه صدر شیخ باقر شریف قریشی است. کتابخانه علامه شیخ محمد حسین کاشف‌الغطاء، کتابخانه مدرسه قوام، کتابخانه مدرسه خلیلی، کتابخانه مدرسه
آخوندخراسانی، کتابخانه مدرسه
سیدمحمد کاظم یزدی ، و کتابخانه
آیت‌اللَّه بروجردی (قدس‌سره) نیز از کتابخانه‌های مهم نجف به شمار می‌رود.
بابائی، سعید، گزیده سیمای نجف اشرف، ص۵۱-۵۷.
