کتاب جالینوس فی فرق الطب للمتعلمین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب جالینوس فی فرق الطب للمتعلمین» از جمله نگاشته‌های مهم
جالینوس در دانش
طب است که به قلم حنین بن اسحاق عبادی به
عربی ترجمه شده است.
جالینوس در کتابی که با نام بیناکس نگاشته و نیز در فهرستی که برای تالیفاتش تدوین نموده است به این اثر اشاره نموده است و گفته که خوب است این اثر به عنوان اولین کتاب طبی به دانشجویان
پزشکی تدریس شود.
این اثر در اصل به زبان یونانی سلیس و روان نگاشته شده به گونه‌ای که برای هر که با زبان یونانی آشنا باشد، قابل فهم و استفاده است. کتاب را حنین بن اسحاق به عربی ترجمه نموده است و همچنین آن را شرح نموده است که خوشبختانه این ترجمه و شرح هر دو امروزه به دست ما رسیده است.
کتاب در ده بخش تدوین شده است که در ترجمه عربی از هر بخش به راس تعبیر شده است. در بخش‌های مختلف کتاب فرقه‌های طب که عبارت است از اصحاب تجربه، اصحاب
قیاس و اصحاب حیل معرفی و اشتراکات، اختلافات و مناظرات آنها بیان شده است.
هر صفحه از کتاب در سه بخش تدوین شده است بدین ترتیب که بخش بالای صفحه متن کتاب، در ذیل آن اختلاف نسخ و در بخش پائینی صفحه نیز توضیحات حنین بن اسحاق ذکر شده است.
کتاب چنان که گفتیم- از مهم‌ترین نگاشته‌های مکتب پزشکی
یونان است و از این رو بسیار مورد توجه قرار گرفته است به گونه‌ای که چند بار به
لغت‌های گوناگون ترجمه شده است.
حنین بن اسحاق قبل از ترجمه این اثر به زبان عربی آن را به
لغت سریانی ترجمه نموده است. وی درباره ترجمه کتاب به
سریانی می‌گوید: هنگامی که جوانی بیست ساله بودم این کتاب را برای پزشکی در دانشگاه جندی شاپور ترجمه نمودم. برای این ترجمه، نسخه‌ای یونانی از آن را به کار گرفتم که دارای اغلاط بسیاری بود. هنگامی که به
چهل سالگی رسیدم شاگردم حبیش از من خواست که این ترجمه را تصحیح کنم، چرا که پس از آن ترجمه چند نسخه از اصل یونانی آن را پیدا کرده بودم. پس از مقابله این چند نسخه، نسخه‌ای صحیح یونانی آن را تدوین نمودم و پس از آن به ترجمه دوباره آن پرداختم.
همچنین این اثر را حنین بن اسحاق شرح نموده است. علاوه براین طبیب مشهور
مصری علی بن رضوان نیز این کتاب را شرح و تفسیر نموده است که این شرح نیز موجود است.
کتاب فرق الطب للمتعلمین چند ویژگی دارد که اهمیت آن نیز در گرو این ویژگیهاست:
۱. این اثر از جمله کتب ابتدایی آموزش طب در مکتب یونان بوده است و توجه به آن برای آشنایی با تاریخ پزشکی سودمند است.
۲. جالینوس در این اثر اقوال اطبای بسیاری از مکتب پزشکی یونان را- که البته اغلب اسمی از آنها نمی‌برد- مطرح می‌کند و از این رو این کتاب می‌تواند منبعی مناسب برای آشنایی با اقوال پزشکانی باشد که امروزه اثری از آنها به دست ما نرسیده است.
۳. آنچه جالینوس در این کتاب از اقوال دیگران نقل می‌کند گاه با نقد و اشکال نیز همراه است.
۴. افزون بر آنچه گفتیم از آنجا که اصل یونانی این اثر خوشبختانه هنوز در دسترس است، مقابله ترجمه عربی آن با اصل یونانی برای آشنایی با نهضت ترجمه‌ای که در دوران
عباسی اوج آن بوده است، سودمند است.
کتاب به کوشش دکتر محمد سلیم سالم تحقیق و تصحیح شده است. وی در ابتدا گفتاری پیرامون جالینوس و عصر او و نیز کتاب فرق الطب نگاشته است. سپس به شیوه تصحیح این اثر و نسخ خطی موجود از این اثر اشاره می‌کند.
فهرست اعلام، فهرست موضوعی- الفبایی و فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. کتاب به عنوان اولین اثر از مجموعه برگزیده کتاب‌های اسکندرانیین در سال ۱۹۷۷ م توسط مرکز چاپ و نشر دارالکتب مصر چاپ و منتشر شده است.
پاورقی‌های کتاب به اختلاف نسخه‌ها، ذکر عبارت‌هایی از متن یونانی کتاب و یا شرح حنین اختصاص دارد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
