کتاب جالینوس الی غلوقن فی التأتی لشفاء الامراض (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب جالینوس الی غلوقن فی التاتی لشفاء الامراض»، از جمله آثار طبی است که توسط مترجم و پزشک نامدار دوران
عباسی ، حنین
بن اسحاق از زبان یونانی به
زبان عربی برگردانده شده و سپس تشریح و تقریر گردیده است.
به نظر می‌رسد غلوقن، نام یکی از دوستان و آشنایان جالینوس است که کتاب به وی هدیه شده است.شرحی که حنین
بن اسحاق (متوفی ۲۶۰ ق)، مترجم زبردست، بر این کتاب نگاشته، با توجه به تبحر و احاطه‌ای که وی به زبان یونانی داشته و همچنین آشنایی او با مبانی
طب یونانی و نگاشته‌های طبی یونانیان، از جمله جالینوس و
ارسطو ، باعث شده سودمندی این اثر دوچندان شود.
کتاب، در دو مقاله تدوین شده است.
مقاله اول، با بحث پیرامون واژه طبیعت در کلام بقراط شروع می‌شود، سپس دیدگاه منیسیثاوس پیرامون تقسیم بندی طب بیان می‌شود و پس از آن، دیدگاه چالینوس در این باره مطرح می‌گردد. مباحث بعدی‌ای که در این مقاله مطرح می‌شود، عبارت است از:
۱. تب یک روزه و اسباب و انوع و راه درمان آن.
۲. استدلال بر تب غب.
۳. استدلال بر تب ربع.
۴. استدلال بر تب بلغم.
۵. مداوا و درمان تب ربع.
۶. مداوا و درمان تب بلغم.
۷. غم.
۸. قولنج.
۹. اسباب غشی.
۱۰. حرکات نفس.
۱۱. صداع.
۱۲. بحران و علامات آن.
مقاله دوم، به مباحث اورام اختصاص دارد.
این مطالب در مقاله دوم مطرح می‌شود:
۱. ورم‌ها.
۲. علاج و درمان اورام.
۳. مداوای اورام هرگاه در گوشت نرم حاصل شود.
۴. علاج و مداوای نمله (نوعی جوش و ورم).
۵. درمان ورم سقیروس.
۶. خراج و دبیله.
۷. نحوه ساخت ضمادی که از آرد گندم ساخته می‌شود.
۸. قروح.
۹. مداوا و درمان سرطان.
۱۰. جذام.
«کتاب جالینوس الی غلوقن»، از چند لحاظ قابل توجه و اعتنا است: اول آنکه این کتاب بازگوکننده مکتب طبی یونان در مداوا و درمان
تب‌ها و اورام است و از آنجا که مبانی طبی مکتب بزرگ یونان- خصوصا پزشک دانشمند جالینوس- زیربنای طب سنتی است، آگاهی از این زیربناها برای کسانی که قصد تحقیق پیرامون طب سنتی را دارند، لازم و سودمند است.
دوم آنکه این کتاب همراه با شرح و تقریر یکی از بزرگ‌ترین شارحان مکتب یونانی؛ یعنی حنین
بن اسحاق، به دست ما رسیده است. مسلما حنین در نگارش این شرح به بسیاری از مبانی طب یونانی نظر داشته است و آنچه به عنوان شرح نوشته، برگرفته از آگاهی و اطلاع وسیع و دقیق او از طب یونانی است؛ ازاین رو، این کتاب علاوه بر اینکه ترجمه اثری از نگاشته‌های
جالینوس است، بازگوکننده مطالب دیگری از طب یونان است.
کتاب، به اهتمام دکتر محمدسلیم سالم، تصحیح و تحقیق شده و به عنوان چهارمین اثر از مجموعه جوامع الاسکندرانیین درسال ۱۹۸۲ م، توسط مؤسسه انتشاراتی دارالکتب در ۵۶۸ صفحه چاپ و منتشر شده است.
دکتر محمدسلیم سالم- علاوه بر تصحیح این اثر که بر اساس شش نسخه خطی موجود درکتابخانه‌های گوشه و کنار دنیا انجام داده- بین ترجمه حنین
بن اسحاق و اصل یونانی آن که در بعضی از کتابخانه‌ها موجود بوده، مقابله کرده و مواردی را در پاورقی‌ها گزارش کرده است.
پاورقی‌های نسبتا مفصل این اثر نیز دو دسته است:
دسته‌ای، به بررسی اختلاف نسخ اختصاص دارد که بیشتر پاورقی‌ها نیز از این دسته است؛ دسته‌ای دیگر، نقل متن یونانی کتاب و توضیحاتی است که برای خواننده این اثر می‌تواند سودمند واقع شود.
اهمیت این اثر تا به آنجا است که بعضی از پزشکان در روزگاران بعد، به شرح آن اقدام کرده‌اند؛ از جمله این شروح می‌توان به شرح علی
بن رضوان،
طبیب مشهور
مصری اشاره کرد که هرچند شرح او بر مقاله اول، در گذر زمان از بین رفته است، ولی شرح او بر قسمت دوم کتاب هنوز در کتابخانه‌ها یافت می‌شود. البته
ابوجعفر بن حسدای، پزشک اندلسی این شرح را تلخیص کرده و آن را «الفوائد المستخرجة من شرح علی
بن رضوان للکتاب جالینوس الی غلوقن» نام نهاده است که با این تلخیص می‌توان آنچه را علی
بن رضوان بر مقاله اول نوشته بررسی کرد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
