کتاب المکاسب (کلانتر)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب المکاسب تحقیق و تعلیق السید محمد کلانتر»، از جمله حواشی عربی کتاب
مکاسب شیخ انصاری است که همواره مورد مراجعه و استفاده محققین بوده است. این کتاب در ۱۷ مجلد منتشر شده است.
کتاب به شیوه تفکیک متن از تعلیقه چاپ شده است؛ بدین ترتیب است که در بالای صفحه، متن مکاسب و با ذکر عدد در ذیل آن صفحه، تعلیقه کلانتر ارائه شده است. تغییر شماره عدد، وابسته به صفحات نبوده و منوط به تغییر عناوین اصلی است.
مرحوم کلانتر در احیای برخی متون فقهی از جمله مکاسب شیخ انصاری نقش برجسته‌ای داشته است. وی اگرچه از
دقت بالایی در شرح مطالب مکاسب برخوردار بوده، اما در برخی مباحث نیز دچار لغزش‌هایی شده است؛ به عنوان مثال در آغاز بحث
خیار حیوان در شرح عبارت: «المشهور اختصاص هذا الخیار بالمشتری، حکی عن الشیخین و الصدوقین و الاسکافی و ابن حمزة و الشامیین الخمسة و الحلبیین الستة و معظم المتاخرین»، می‌نویسد: «مراد از شامیین پنج گانه شخصیت‌های زیر هستند:
شهید اول محمد بن مکی عاملی جزینی (۷۳۴- ۷۸۶ ق)،
زین الدین جبعی عاملی (۹۱۱- ۹۶۵ ق)،
شیخ عبدالعالی کرکی (۹۴۰ ق)،
فرزند محقق کرکی ،
سید محمد موسوی عاملی (۱۰۰۹ ق)».
این
تفسیر چندان نزدیک به واقع نیست؛ زیرا
سید محمد موسوی عاملی دو کتاب در
فقه دارد با عنوان «
مدارک الاحکام » و «
نهایة المرام » و هیچ یک بحث
بیع را ندارند و دیگر اینکه فرزند محقق کرکی شهرتی نداشته که فتاوای او مورد توجه فقها باشد
در بیان مراد از واژه «الحلبیین الستة» نیز می‌نویسد: «ضبط این کلمه در نسخه‌های مکاسب گوناگون است؛ در پاره‌ای از نسخه‌ها، با «با» نوشته شده است؛ یعنی الحلبیین، جمع حلبی، منسوب به واژه حلب و در پاره‌ای از نسخه‌های مکاسب با «یا» نوشته شده است؛ الحلیین. در فرض اول باید به صیغه تثنیه
خوانده شود و مراد از کلمه حلب، شهر
حلب است... در این صورت کلمه حلبیین باید به صورت تثنیه
خوانده شود و مراد از دو حلبی،
عبدالعزیز بن براج (۴۰۰- ۴۸۱ ق) صاحب «
مهذب » و سید ابوالمکارم
ابن زهره (۵۸۵- ۵۱۱ ق) صاحب «
غنیة النزوع » است. در این صورت، واژه «الستة» زاید خواهد بود و ضرورتی بر ذکر آن نیست. اما اگر به صیغه جمع و
حلیین خوانده شد، منسوب به شهر حله خواهد شد. حله از شهرهای زیبای
عراق است و
آثار قدیمی بسیاری در آن وجود دارد. از این شهر شخصیت‌های برجسته‌ای برخاسته‌اند که از فروزنده‌ترین عالمان
جهان اسلام بوده‌اند؛ بنابراین واژه سته زاید نخواهد بود و
حلیین شش گانه عبارتند از: محقق
حلی،
علامه حلی ،
فخرالدین حلی ،
محمد بن ادریس حلی ،
یحیی بن سعید حلی و
فاضل مقداد سیوری حلی
در انتهای هریک از مجلدات، فهرست مباحث، تعلیقات،
آیات ،
احادیث ،
اعلام ، کتب، اشعار و شهرها ذکر شده است. نویسنده بر برخی جلدهای کتاب، حواشی جدیدی نوشته که به انتهای آن جلد الحاق شده است.
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
