کتاب الماء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب الماء» اثر ابومحمد عبدالله بن محمد الازدی معروف به ابن الذهبی در موضوع لغت که نخستین کتاب
لغت در موضوع
پزشکی است و با تحقیق دکتر هادی حسن حمودی منتشر شده است.
مولف در مقدمه کتاب در سبب و چگونگی تالیفش به
کتاب العین در علم لغت اثر
ابوعبدالرحمن الخلیل بن احمد اشاره می‌کند که صاحب کتاب العین اولا نام کتاب خود را از نخستین باب کتابش اخذ کرده و ثانیا تلاش کرده که لغت غیر عربی را با معادل عربی آن جایگزین کند و اضافه می‌کند که من هم نام کتابم را از نخستین عنوان در باب اول کتاب اخذ کردم.
مولف انگیزه خود را در مقدمه چنین بیان می‌کند: تلاش کردم که کتابی را بنویسم که جمع بین
طب و عربیت باشد و در آن
امراض و دلیل آن و روش علاج آن را ذکر کنم و در امر کتابت از اختصار خارج نشدم تا اینکه نافع آید برای کسی که به دنبال شناخت داء و دواء باشد.
کتاب حاوی سه جلد و دو مقدمه و متن و در پایان هر جلد فهرست محتویات و پایان جلد سوم فهرستی از مصادر و مراجع کتاب ذکر شده است. مولف کتاب را بر اساس فاء الفعل و در مرتبه بعد عین الفعل سپس لام الفعل و به ترتیب
حروف الفباء مرتب کرده است. برای یافتن هر کلمه باید به ریشه
ثلاثی آن کلمه مراجعه کرد، مثلا کلمه ی «الامعه» را ذیل (ا م ع) ترجمه نموده است که به معنای ضعیف الرای می‌باشد و «ثؤلول» به معنای «
زگیل» باید به ریشه (ث ا ل) مراجعه کرد.
محقق کتاب در پایان هر فصل از کتاب به توضیحاتی درباره ی برخی کلمات و اشاره به مستندات آیات و روایات نقل شده در آن فصل پرداخته است اگر چه در یک نگاه اجمالی اشتباهات مشخصی که ناشی از عدم آشنایی کافی محقق به
زبان فارسی و احیانا منابع طب اسلامی ایرانی است؛ اما مجموعا بر ارزش اثر بطور چشم گیری افزوده است.
جلد اول که با مقدمه‌ای از محقق کتاب شروع شده که به نام کتاب و مولف پرداخته و مختصری از زندگی مولف را بیان کرده و دو نسخه‌ای که از آن برای تحقیق کتاب استفاده کرده را نام برده که آن دو نسخه یکی نسخه ی
عبد الودود الاندلسی که در بیمارستانی در
بغداد طبیب بوده است و در خزانه ی کتابخانه ی شیخ شمس الدین ماوردی یافت شده است و محقق با نام اختصاری «ام» رمزگذاری کرده است و از این نسخه به خاطر قدمتش استفاده کرده است و نسخه ی دوم که از نسخه ی اولی استنساخ شده است ظاهرا ناسخ آن محمد بن راجی التیهرتی بوده است که محقق با نام «م» رمزگذاری کرده است محقق به خصوصیات هر کدام از این دو نسخه مطالبی ذکر می‌کند در ادامه مطالبی از محتویات کتاب را بیان می‌کند. سپس دو تصویر از نسخ قدیمی را به معرض نمایش می‌گذارد.
در ادامه مقدمه‌ای از مولف ذکر شده است که در آن علت نامگذاری و انگیزه تالیف را بعد از
حمد و
ستایش خداوند و چند
آیه و
روایت بر توجیه نوشتن کتابش را ذکر می‌کند سپس وارد متن کتاب می‌شود.
اولین لفظی که به آن می‌پردازد «الماء» است و شاهد آن آیه شریفه «و جعلنا من الماء کل شی ء حی» ذکر می‌کند شاید دلیل آن چنین باشد: همچنان که
آب زندگی را نوید می‌دهد شروع این کتاب که با نام آب می‌باشد متضمن همین امر می‌تواند باشد زیرا بوسیله استفاده از این کتاب می‌توان
بیماریها و
امراض را شناخت و آن را شفا داد، سپس به واژگانی که ذیل حرف همزه، باء، تاء، ثاء، جیم و حاء می‌آید را ترجمه کرده است و در پایان فهرست محتویات کتاب آمده است.
جلد دوم حاوی ترجمه ی واژگانی که ذیل حروف خاء، دال، ذال، راء، زای، سین، شین، صاد، ضاد، طاء و ضاء ذکر شده، می‌باشد و در پایان فهرست محتویات کتاب آمده است.
جلد سوم حاوی ترجمه ی واژگانی که ذیل حروف عین، غین، فاء، قاف، کاف، لام، میم، نون، هاء، واو و یاء می‌باشد و در پایان فهرست مصادر و
مراجع و فهرست محتویات کتاب آمده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
