کتاب آتشک (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب آتشک»، به زبان
فارسی ، توسط
عماد الدین محمود بن مسعود شیرازی ، در
سال ۹۷۷ ق (۱۵۶۹ م) نگاشته شده است. سیریل الگود، کتاب مذکور را نخستین رساله مستقل در باره بیماری
سیفلیس به زبان
فارسی می‌داند.
این رساله، با یک مقدمه کوتاه شروع می‌شود و مطالب آن، دارای باب بندی و فصل بندی خاصی نیست.
مؤلف، در مقدمه توضیح می‌دهد که چون
مرض آتشک در زمان سابق نبوده و از اطبای پیشین، نوشته قابل ذکری در این باره نرسیده، لذا او به این کار همت نهاده است.
وی پس از این مقدمه، رساله خود را با مقایسه آتشک و آبله شروع می‌کند و بین آنها و
سیاه زخم و جرب فرق قائل می‌شود و سپس در مورد چگونگی اشاعه آن اظهار نظر می‌کند.
بقیه رساله آتشک، به درمان این بیماری اختصاص داده شده و در آن تعداد فوق العاده زیادی دارو که اکثر دارای ماهیت مسهلی هستند، تجویز گردیده است.
کتاب، حاوی اطلاعات جالبی در باره بیماری
سیفلیس ، به خصوص طرق سرایت آن است و برای یک پژوهشگر بی طرف می‌تواند منبع خوبی برای ریشه یابی و سابقه تاریخی شیوع این بیماری که احتمالا ره آورد هیئت‌های اعزامی از
اروپا به دربار صفوی است، باشد و شاید پسوند افرنجی (فرنگی) به دنبال نام فارسی این بیماری، شاهدی بر هوشیاری اهل
علم و مردم ما در قرون گذشته باشد؛ گو اینکه برخی از نویسندگان غربی از این پسوند عصبانی شده و سخنانی به گزافه گفته‌اند.
در این کتاب، شیوه‌های درمانی متداول و نحوه استفاده از جیوه و ترکیبات آن (علی رغم سمیت شدید و آگاهی پزشکان قدیم از این موضوع)، مورد بحث قرار گرفته و نهایتا امید می‌رود ملاحظه این کتاب برای نسل فرهیخته و پژوهشگر صرف نظر از آگاهی به پیشینه علمی و ارزش میراث پزشکی کشور و
اعتماد به
نفس برخاسته از آن، زمینه‌ای برای تحقیق و تتبع تاریخی و حتی شاید پزشکی متناسب با زمان ما باشد.
در فاصله زمانی که مؤلف، مطالب خود را در باره آتشک نوشته (و مطالب بسیار مفصل تری که بعدا در این زمینه نگاشته)، هیچ مطلبی در باره این بیماری به رشته تحریر درنیامده است. به هرحال، چنین به نظر می‌رسد که نویسندگان بعدی همه به آنچه که مؤلف در این باره نوشته است، استناد جسته‌اند و دستورات همین شخص است که تا سال‌ها بعد، برای درمان این بیماری به کار می‌رفت؛ تا جایی که حتی در «
علاج الابدان » که در اواخر دوره گورکانیان در هندوستان نوشته شد نیز برای درمان آتشک همان مطالب و دستورالعمل‌های
عماد الدین بازگو گردیده است.
نسخه‌ای از رساله آتشک که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگه داری می‌شد، توسط مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران (تهران)، در مرداد
سال ۱۳۸۲ ش و در ۴۸ صفحه چاپ و منتشر شده است.
در ابتدای این رساله، دیباچه‌ای به قلم آقای دکتر محمدمهدی اصفهانی در باره زندگی و آثار مؤلف آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور)
