چشم به راه مهدی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر جمعی از نویسندگان مجله حوزه، به معرفی
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ،
غیبت و
انتظار او در ابعاد مختلف و از نگاه‌های گوناگون پرداخته است.
کتاب به
زبان فارسی بوده و در سال ۱۳۷۸ ش گردآوری شده است. داشتن نگاه علمی و بعضا نقادانه نویسندگان، باعث اهمیت اثر شده است.
مباحث در بردارنده مجوعه ده مقاله درباره امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و موضوعات مربوط به
مهدویت می‌باشد.
گردآورنده مقالات، به انگیزه شناخت بیشتر تحصیل کردگان
مسلمان با شخصیت، غیبت، انتظار و
حکومت امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف با بهره گیری از نویسندگان آشنای به این موضوع، دست به تدوین اثر زده است.
ارتباط با امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در عصر غیبت،
حکومت اسلامی و زندگی دینی پیش از ظهور،
نشانه‌های ظهور، تولد و زندگی امام زمان، موافقان و مخالفان او، فلسفه غیبت در منابع اسلامی و آثار شخصیت‌ها درباره امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ؛ از جمله موضوعات مورد بحث در این اثرند که با بهره گیری از
آیات،
روایات و منابع قدیم و جدید اسلامی تهیه گردیده‌اند.
مقاله اول، اثر عبدالرضا ایزدپناه، به بررسی رسالت حوزه‌های
علوم دینی در رابطه با امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف پرداخته است.
در این مقاله، به سه رسالت اساسی
زیر که ساختار حوزه‌ها و بافت زندگی اندیشوران عصر انتظار را تشکیل می‌دهد، اشاره شده است:
۱- ائتمام و اقتداء: اسوه گیری از آرمان‌های مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و سامان دادن زندگی و تلاش حوزوی و سیرت و رفتار عالم دینی و طالبان علم، بر اساس سیره حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و پرتو گرفتن از ایشان.
۲- وراثت: پاس داشت مکتب مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، حراست از معارف ناب اسلامی و خرافه زدایی از سیمای مکتب
وحی.
۳- نیابت: برفراشتن پرچم هدایت، نگاه داشت
روح عدالت خواهی و ستم ستیزی و سرپرستی امت اسلامی که از دشوارترین وظایف و تکالیف در عصر غیبت کبری است.
نویسنده معتقد است امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و انتظار برای حوزویان، نه یک عقیده، بلکه زندگی است؛ زندگی علمی- عملی و حوزوی.
دوم، اثر علی اکبر ذاکری، ارتباط با امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در عصر غیبت را بررسی کرده است.
سخن نویسنده این است که آیا برابر موازین و روایات اسلامی، ارتباط با ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در دوران غیبت، امکان وقوعی دارد یا نه؟
در این باره، دو دیدگاه
زیر مطرح است:
۱- دیدگاهی که امکان ارتباط را تایید نکرده و لزومی برای آن نمی‌بیند.
۲- دیدگاهی که بر امکان و وقوع آن اصرار می‌ورزد.
آن چه در این مقاله، مورد بحث و بررسی قرار گرفته، ادله و مستندات این دو دیدگاه است و نویسنده بر این نکته تاکید دارد که نه آنان که ارتباط را نمی‌پذیرند، از اسلام و تشیع به دورند و نه کسانی که به آن عقیده دارند، از
ایمان بیشتری برخورداند؛ چرا که هر یک، ادله‌ای بر ادعای خود ارائه کرده و به روایاتی تمسک جسته‌اند.
توقیع شریف، ناشناخته بودن حضرت، دیده نشدن در مراسم
حج و امتحان
شیعیان در دوران غیبت، از دلایل دیدگاه نخست و روایات،
اجماع و داستان‌هایی که امکان ارتباط را نشان می‌دهد، از ادله دیدگاه دوم است که به دقت بررسی شده‌اند.
از مباحث مهم و اساسی دوران غیبت، بحث
حکومت اسلامی و انتظار فرج و ارتباط این دو با یکدیگر است. بیشتر فقهای
شیعه، تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت را ضروری دانسته و در مقابل گروهی بر آنند که اقامه حکومت از شؤون
امام معصوم علیه‌السّلام است.
محمد صادق مزینانی، در فصل سوم، با بهره گیری از گفتار بزرگان و با استناد به منابع روایی، سیره
معصومین علیه‌السّلام و... به نقد و بررسی ادله قائلین به قول دوم پرداخته است.
وی معتقد است این باور، از سه راه
زیر سرچشمه می‌گیرد:
۱- برداشت نادرست از روایاتی که گسترش ستم و فساد را از نشانه‌های ظهور معرفی می‌کند.
۲- استناد به روایاتی که از هر گونه قیام در عصر غیبت، نهی و به سکوت و
صبر بر بلاها دعوت کرده‌اند.
۳- نفسیر نادرست از
امامت و رهبری و تصور این که تشکیل حکومت در عصر غیبت، دخالت در قلمرو کار امام معصوم علیه‌السّلام است.
هیچ گاه انسان از رؤیای بهتر زیستن فارغ نبوده و
بهشت موعود زمینی، رؤیای همیشگی اوست. این رؤیا، به گونه‌های مختلفی تبلور یافته و بارزترین نمونه از آن را می‌توان در اندیشه «مدینه فاضله» یافت.
موضوع مورد بحث در چهارم، اثر حسین مسعودی، تحریری است از نگاه مذهب و اندیشه‌های دینی درباره این موضوع.
آن چه نویسنده در این مقاله در پی آن است، یافتن ارتباط مساله «مهدویت و ظهور امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف » با «اندیشه مدینه فاضله» است. در واقع وی می‌خواهد اثبات کند که آیا رؤیای «آرمان شهر زمینی» در جدول تعالیم مذهبی نیز، جایگاه و موقعیتی را به خود اختصاص داده است یا خیر؟ و آیا تمدن و مدنیتی که پس از ظهور تشکیل می‌یابد، تعین و تشخص همان بهشت موعود زمینی است یا نه؟
پنجم، اثر عباس مخلصی، توصیف و نمایه‌ای است از گونه زندگی دینداران در عصر انتظار.
نویسنده معتقد است، می‌توان در دو محور
زیر، چگونگی زندگی دینی در عصر انتظار، با توجه به شاخصه‌هایی که زوایای آن را به گونه جدای از یکدیگر، نشان می‌دهد، به تصویر کشید:
۱- شرح چگونگی اندیشه دینی.
۲- شاخصه‌های دینداری.
به باور وی، مطالعه منابع و متون، از زاویه فراخ و دریچه گسترده این دو محور، تمامی مراحل تاریخ فرهنگ دینی را در مقیاسی بزرگ پیش چشم می‌آورد؛ اما آن چه در این مقاله گنجیده است، شرح شاخص‌ها و پدیدارهایی از زندگی دینی است که باور انتظار، آنها را در فرهنگ تشیع پدید آورده و یا بر پایه سخنان معصومین علیه‌السّلام به تحقق و پیدایی آنها باور داریم.
اعتقاد به آمدن مصلح کل در آخرالزمان، ریشه در دل
تاریخ داشته و کلیت این مساله، آن قدر روشن است که حتی آیین‌های قدیمی؛ همچون
برهمایی،
بودایی و... انتظار
ظهور منجی را دارند، با این حال، هیچ کدام، تصویر روشنی از چگونگی قیام، آثار و نشانه‌های نزدیک شدن ظهور، ارائه نداده‌اند.
در اسلام، به ویژه تشیع، برخلاف
ادیان و مذاهب دیگر، از ظهور مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف، تفسیر روشنی ارائه شده و چگونگی قیام و رخدادهایی که به عنوان نشانه نزدیکی ظهور رخ خواهد داد، به تشریح، بیان شده است. بر این اساس، اسماعیل اسماعیلی، در فصل ششم، نگاهی دارد به نشانه‌های ظهور مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و بررسی میزان اعتبار و چگونگی
تحق آنها.
فصل هفتم، اثر ابوالقاسم یعقوبی، نگاهی است به تولد و زندگی امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف . ولادت و زندگی مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از رخدادهای مهم بوده که ریشه در باور دینی مسلمانان دارد و گزارش گران تاریخ نیز، از این تولد پربرکت خبر داده‌اند.
با وجود این، هنوز درباره زندگی و شخص آن حضرت، مسائل و مطالبی مطرح است که به اعتقاد نویسنده، بحث و بررسی بیشتری نیاز دارد.
وی بر آن است تا ضمن اشاره گذرا به سیر طبیعی زندگی حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، از آغاز تولد تا عصر ظهور، به برخی از پرسش‌ها در این زمینه، پاسخ دهد.
سید عباس رضوی، در هشتم، به بررسی و بحث پیرامون موافقان و مخالفان انقلاب مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف پرداخته است. وی معتقد است نهضت‌های توحیدی، شکوه مندترین حرکت تاریخ بوده و جریان‌های موافق و مخالف نیرومندی داشته‌اند و بازتاب نهضت مهدوی، بیش از نهضت‌های رهایی بخش پیشین خواهد بود.
به باور وی، آرمان‌های بلند، شرک ستیزی و عدالت گستری بی مرز و جهان شمول آن، هم شور در دل مردمان محروم خواهد آفرید و هم دشمنان توحید و عدل را بر خواهد انگیخت.
نهم، اثر غلامرضا جلالی، فلسفه غیبت در کلام شیعی را مورد مطالعه قرار داده است.
تاکید نویسنده بر این است که مساله مهدویت و غیبت امام دوازدهم عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، بر خلاف پیشینه‌هایی که در اسلام داشته، بیشتر در دامن شیعه پرورش یافته و
حکمت الهی اهل سنت، اجازه نداده است چنین عقیده‌ای رسمیت بیابد؛ هر چند کم نیستند معاریف و مشاهیر عامه که آن را بخشی از عقیده خود قرار داده و کتاب‌هایی در این باب، نوشته‌اند.
وی در پی اثبات آن است که به عقیده شیعه، غیبت امام علیه‌السّلام ، مانع از آن نیست که وی قائد حقیقی
جهان باشد، چون او در غیبت نیز، ممدکار
مؤمنان بوده و با حضور خود در جامعه، سبب قوت دل ارباب معرفت می‌شود.
آخرین مقاله، نوشته سید عباس میری، به بررسی امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در آثار شخصیت‌های اسلامی پرداخته است.
نویسنده بر آن است تا ابتدا به معرفی شخصیت‌هایی که درباره مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف کتاب یا رساله نگاشته‌اند بپردازد و آنگاه سیری در نوشته آنها داشته باشد؛ در باب موضوعاتی که به آنها پرداخته شده و چگونگی پرداخت.
از جمله این آثار، می‌توان از «کمال الدین و تمام النعمه»، «الفصول العشره فی الغیبه»، «اثبات الوصیه»، «المقنع فی الغیبه»، «کشف الغمه فی المعرفه الائمه»، «ینابیع الموده»، «نور الابصار» و... نام برد.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده است. پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع پرداخته است.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
