چاه قراصه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
چاه قراصه از چاه‌های متبرک
مدینه و متعلق به پدر
جابر بن عبدالله انصاری بوده است.
چاه قراصه، از چاه‌های
مدینه، در غرب
مسجد فتح در راه
چاه رومه و در جنوب
وادی بطحان و در زمینی متعلق به
جابر بن عبدالله انصاری، با همین نام، قرار داشته است.
گاه آن را به صورت‌های قُرّاصه، قراضه، قریضه، قریصه، غراصه
و گاه بدون هاء آخر نوشته‌اند.
در برخی منابع، ظاهراً به اشتباه، آن را القرضافه ثبت کرده‌اند.
برخی قریصه را
تصغیر قراصه و منطبق بر همان چاه جابر
و برخی هم چون
سمهودی (م،۹۱۱ق.) آن را متفاوت از چاه قراصه دانسته‌اند.
به هر حال، از اطلاعات موجود، نمی‌توان دانست که آیا موقعیت جغرافیایی این دو چاه متفاوت است یا تنها نام‌های متفاوت یک چاه هستند.
زمان حفر و نام حفرکننده چاه معلوم نیست. گاه از چاهی در
وادی القریض مدینه نام برده‌اند
و نیز در گزارشی از چاه قریص، بعد از منطقه
النخیل مدینه، یاد شده که به نام
چاه ام‌عباس، مادر
عباس پاشا، از رجال
دوره عثمانی که آن را بازسازی کرده، نام‌گذاری شده است.
با این‌که گاه قراصه را نام زمینی متعلق به
سعد بن معاذ دانسته‌اند،
اما عموم گزارش‌ها، چاه قراصه را داخل باغ و زمینی متعلق به پدر جابر دانسته‌اند. به گزارشی جابر، محصول سالیانه باغ و استفاده از چاه را، به جای دیون پدر، به طلبکاران عرضه کرد، اما آن‌ها نپذیرفتند. بعد از آن که جابر موضوع را به اطلاع
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) رساند، حضرت با دمیدن در چاه و خواندن دعای خیر و برکت، موجب رونق و برکت محصولات باغ شد و نه تنها محصول آن کفاف کل دیون را کرد، بلکه افزوده‌هایی هم داشت. گاه این موضوع را به عنوان یکی از کرامات و معجزات رخ داده در این چاه دانسته‌اند
به گزارشی از جابر بن عبدالله، باقیمانده آب وضوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در چاه آن‌ها ریخته شده است.
نیز گفته شده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نزد چاه قراصه آمده و از آب آن نوشیده و
وضو گرفته و سپس در حیاط
مسجد خربه نماز خوانده است.
نیز گفته شده که انگشتر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در چاه قریصه افتاد؛ گرچه برخی دیگر، نام
چاه اریس را آورده‌اند.
(← چاه اریس)
در گذر زمان، این چاه، به افراد مختلف منتقل شد. اما در زمان‌های متاخر از سده ۱۳ق به بعد، اثری از این چاه شناسایی نشده است.
قطر این چاه را حدود ۳ متر و عمقش را ۱۶متر دانسته‌اند.
سمهودی به وجود دو چاه، به نام چاه قراصه و
چاه قریصه اشاره می‌کند و می‌افزاید در زمان او، هر دوی این چاه‌ها، ناشناخته‌اند. گرچه سمت و سوی جغرافیایی آن‌ها مشخص است.
در منابع معاصر، محل چاه قراصه را در سمت مسجد خربه معرفی کرده و تصریح کرده‌اند که امروزه محل آن ناشناخته است.
(۱) التاريخ القويم:
محمد طاهر الکردي، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهيش، بيروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
(۲) تاريخ مدينة دمشق: علي بن
الحسن بن عساکر (م,۵۷۱ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
(۳) حجاز در صدر اسلام: صالح
احمد العلي، ترجمه عبدالمحمد آيتي، تهران، مشعر، ۱۳۷۵ش.
(۴) الروض المعطار في خبر الاقطار:
محمد بن عبدالله المنعم الحميري (م,۹۰۰ق.)، تحقيق احسان عباس، بيروت، مکتبة لبنان، ۱۹۸۴م.
(۵) زاد المسير في علم التفسير: عبدالرحمن بن علي ابن الجوزي (م,۵۹۷ق.)، به کوشش
محمد عبدالرحمن عبدالله، بيروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
(۶) سبل الهدي و الرشاد في سيرة خير العباد:
محمد بن يوسف الشمس الشامي (م,۹۴۲ق.)، به کوشش عادل
احمد عبدالموجود و علي
محمد معوض، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۴ق.
(۷) فرهنگ اعلام جغرافيايي ـ تاريخي در حديث و سيره نبوي:
محمد محمد حسن شراب، ترجمه شيخي، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
(۸) مدينه شناسي: سيد
محمد باقر نجفي، تهران، شرکت قلم، ۱۳۶۴ش.
(۹) المعالم الاثيره:
محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
(۱۰) معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع: عبدالله بن عبدالعزيز البکري (م,۴۸۷ق.)، به کوشش السقاء، بيروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق.
(۱۱) موسوعة مرآة الحرمين الشريفين: ايوب صبري باشا (م,۱۲۹۰ق.)، القاهره، دار الآفاق العربيه، ۱۴۲۴ق.
(۱۲) وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفي: علي بن عبدالله السمهودي (م,۹۱۱ق.)، به کوشش
محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، دار الکتب العلميه، ۲۰۰۶م.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، برگرفته از مقاله «چاه قراصه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۰۶/۲۲.
