پیشگویی‌ امام علی از حوادث پس از شهادت امام حسین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

پیشگویی‌ امام علی از حوادث پس از شهادت امام حسین، از مباحث مرتبط به پیشگویی‌های شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) است. انبیای الهی و اهل بیت (علیهم‌السّلام) و برخی از اصحاب خاص آنان، در روایات فراوانی از امور غیبی و حوادث آینده خبر داده‌اند. اخبار از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) نیز از این مقوله است؛ زیرا روایات فراوانی از پیامبران و ائمه (علیهم‌السّلام) نقل شده که از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) خبر می‌دهد. در منابع حدیثی شیعه و سنی، روایات متعددی نقل شده که در آنها امام علی (علیه‌السّلام) ضمن پیشگویی‌ شهادت امام حسین (علیه‌السلام) به برخی از وقایع پس از واقعه عاشورا مانند روی کار آمدن بنی عباس، گریه آسمان و زمین در شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و زیارت مزار امام حسین (علیه‌السّلام) اشاره می‌نمایند.

---

پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و جمعی از اهل بیت و یاران ایشان، مکررا شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) را پیشگویی کرده‌اند. در این پیشگویی‌ها، علاوه بر شهادت امام، جزئیّات مربوط به برخی حوادث و شرایط آن، مانند: زمان و مکان شهادت، شرکت‌کنندگان در قتل و سران آنها، و کسانی که از یاری وی امتناع می‌ورزند، نیز دیده می‌شود. تعداد روایات و احادیث مربوط به پیشگویی واقعه کربلا به حدی است که هر پژوهشگر بی‌طرفی به صدور آنها از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اهل بیت (علیه‌السّلام) اطمینان می‌کند، هرچند در مورد برخی جزئیات یقین حاصل نشود. به علاوه این احادیث هرگونه تردیدی را مبنی بر اینکه امام (علیه‌السّلام) با علم و آگاهی مسیر شهادت را انتخاب کرده، از بین می‌برد. در منابع حدیثی شیعه و سنی، روایات متعددی نقل شده که در آنها امام علی (علیه‌السّلام) ضمن پیشگویی‌ شهادت امام حسین (علیه‌السلام) به برخی از وقایع پس از واقعه عاشورا مانند روی کار آمدن بنی عباس، گریه آسمان و زمین در شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و زیارت مزار امام حسین (علیه‌السّلام) اشاره می‌نمایند.
این روایات از لحاظ قوت سند و روشنی دلالت و مفهوم، یکسان نیستند. برخی از آنها (که با بقیه روایات اشتراک مضمونی دارند) از لحاظ سند، صحیح، و برخی دیگر، موثق هستند؛ اما در مجموع، روایات پیشگویی شهادت امام حسین (علیه‌السلام) ازنظر کثرت، تواتر معنوی دارند و از گذشته، علمای اسلام آنها را پذیرفته‌اند. البته این موضوع یکی از مسائل مشهور و مسلم در تاریخ زندگانی امام حسین (علیه‌السلام) است؛ چنان که در توقیع حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) که برای وکیل خود قاسم بن علاء درباره تعلیم دعای روز سوم شعبان (سالروز ولادت آن بزرگوار)، چنین آمده است:
«... اللَّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِحَقِّ المَولودِ في هذَا اليَومِ ، المَوعودِ بِشَهادَتِهِ قَبلَ استِهلالِهِ ووِلادَتِهِ...»؛ «... خداوندا از تو درخواست می‌کنم به حق مولودی که در این روز متولد شده و قبل از تولد و ورودش (به این دنیا) وعده شهادتش داده شده است...».

---

بنابر گزارشات روایی و تاریخی امام علی (علیه‌السّلام) در عبور از سرزمین کربلا، ضمن پیشگویی‌ شهادت امام حسین (علیه‌السلام) به برخی از جزئیات واقعه عاشورا و حتی پس از آن مانند روی کار آمدن بنی عباس و غیبت امام دوازدهم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) اشاره می‌نمایند:
«عن عمرو بن سعد عن امیرالمؤمنین ـ لِحُذَیفَةَ بنِ الیَمانِ: فَوَالَّذی نَفسُ عَلِیٍّ بِیَدِهِ، لا تَزالُ هذِهِ الاُمَّةُ بَعدَ قَتلِ الحُسَینِ ابنی فی ضَلالٍ وظُلمٍ، وعَسفٍ وجَورٍ، وَاختِلافٍ فِی الدّینِ، وتَغییرٍ وتَبدیلٍ لِما انزَلَ اللّه ُ فی کِتابِهِ، واظهارِ البِدَعِ، وابطالِ السُّنَنِ، وَاختِلالٍ وقِیاسِ مُشتَبِهاتٍ، وتَرکِ مُحکَماتٍ، حَتّی تَنسَلِخَ مِنَ الاِسلامِ، وتَدخُلَ فِی العَمی وَالتَّلَدُّدِ وَالتَّکَسُّعِ. ما لَکَ یا بَنی اُمَیَّةَ! لا هُدیتَ یا بَنی اُمَیَّةَ، وما لَکَ یا بَنِی العَبّاسِ! لَکَ الاَتعاسُ، فما فی بنی اُمَیَّةَ الّا ظالِمٌ، ولا فی بَنِی العَبّاسِ الّا مُعتَدٍ مُتَمَرِّدٌ عَلَی اللّه ِ بِالمَعاصی، قَتّالٌ لِوُلدی، هَتّاکٌ لِسِتری وحُرمتتی. فَلا تَزالُ هذِهِ الاُمَّةُ جَبّارینَ یَتَکالَبونُ عَلی حَرامِ الدُّنیا، مُنغَمِسینَ فی بِحارِ الهَلَکاتِ، وفی اودِیَةِ الدِّماءِ، حَتّی اذا غابَ المُتَغَیِّبُ مِن وُلدی عَن عُیونِ النّاسِ، وماجَ النّاسُ بِفَقدِهِ او بِقَتلِهِ او بِمَوتِهِ، اطلَعَتِ الفِتنَةُ، ونَزَلَتِ البَلِیَّةُ، وَالتَحَمَتِ العَصَبِیَّةُ، وغَلاَ النّاسُ فی دینِهِم، واجمَعوا عَلی انَّ الحُجَّةَ ذاهِبَةٌ، وَالاِمامَةَ باطِلَةٌ، ویَحُجُّ حَجیجُ النّاسِ فی تِلکَ السَّنَةِ مِن شیعَةِ عَلِیٍّ ونَواصِبِهِ لِلتَّحَسُّسِ وَالتَّجَسُّسِ عَن خَلَفِ الخَلَفِ، فَلا یُری لَهُ اثَرٌ، ولا یُعرَفُ لَهُ خَبَرٌ ولا خَلَفٌ. فَعِندَ ذلِکَ سُبَّت شیعَةُ عَلِیٍّ، سَبَّها اعداؤُها، وظَهَرَت عَلَیهَا الاَشرارُ وَالفُسّاقُ بِاحتِجاجِها، حَتّی اذا بَقِیَتِ الاُمَّةُ حَیاری، وتَدَلَّهَت، واکثَررَت فی قَولِها: انَّ الحُجَّةَ‌هالِکَةٌ، وَالاِمامَةَ باطِلَةٌ! ! فَوَرَبِّ عَلِیٍّ، انَّ حُجَّتَها عَلَیها قائِمَةٌ ماشِیَةٌ فی طُرُقِها، داخِلَةٌ فی دورِها وقُصورِها، جَوّالَةٌ فی شَرقِ هذِهِ الاَرضِ وغَربِها، تَسمَعُ الکَلامَ، وتُسَلِّمُ عَلَی الجَماعَةِ، تَری ولا تُری الَی الوَقتِ وَالوَعدِ، ونِداءِ المُنادی مِنَ السَّماءِ؛ الا ذلِکَ یَومٌ فیهِ سُرورُ وُلدِ عَلِیٍّ وشیعَتِهِ.»
در کتاب الغیبة نعمانی به نقل از عمرو بن سعد روایت شده است: امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام)، به حذیفة بن یمان فرمود: «سوگند به آن که جان علی به دست اوست، این مردم پس از کشتن فرزندم حسین، همه عمر را در گم راهی و ستم و کجرَوی و جور و چنددستگی در دین، به سر خواهند بُرد و پیوسته در صدد تغییر و تبدیل احکامی خواهند بود که خداوند در کتاب خود، فرو فرستاده و به آشکار نمودن بدعت‌ها و از بین بردن سنّت‌ها و بر هم زدن دستوراتِ دین و به کار گرفتن قیاس در موضوعاتِ هم شکل و کنار زدن محکمات (دستورهای صریح قرآن)، دست خواهند زد تا به کلّی، لباس اسلام از پیکرشان بیرون می‌آید و به وادی کوری و سرگردانی و بدبختیِ نیافتن راه نجات، گرفتار می‌شوند. ‌ای نسل اُمَیّه! تو را چه می‌شود؟! مرگ بر تو، که هرگز راه نخواهی یافت! و‌ای نسل عبّاس! تو را چه می‌شود؟! مرگ بر تو، که در بنی امیه جز ستمکار و در بنی عبّاس، جز تجاوزکار و سرپیچ از فرمان حق و کشنده فرزندان من و درندگان پرده حرمت من، به چشم نمی‌خورَد! پس این امّت، پیوسته ستمگرند و همچون سگان، بر حرام دنیا در ستیز با یکدیگر به سر می‌برند و در دریاهای هلاکت و گودال‌های خون، عمرْ سپری می‌کنند تا آن زمان که غایب شونده فرزندان من از دیدگان مردم، پنهان شود و مردم به هم بگویند: «آیا او گم شده؟ آیا او کشته شده و یا خود، وفات یافته است؟»، که فتنه شدّت می‌گیرد و بلا نازل می‌شود و آتش جنگ قبیله‌ای برافروخته می‌گردد و مردم در دینشان تندروی می‌کنند و هم صدا می‌شوند که حجّت، از میان رفته و امامت، باطل شده است، و حج گزاران در آن سال، از شیعه علی و دشمنانش، همه به حج می‌روند تا یادگار گذشتگان را جستجو و کند و کاو نمایند؛ ولی از او، نه نشانه‌ای دیده می‌شود و نه خبری می‌رسد و نه بازمانده‌ای شناخته می‌شود. پس در چنین وضعی، شیعه علی، مورد ناسزاگویی قرار می‌گیرند، دشمنانشان به آنان سخن‌های ناشایست می‌گویند و اشرار و نابه کاران در گفتگو بر آنان چیره می‌شوند تا جایی که امّت، سرگردان می‌ماند و به وحشت می‌افتد و این سخن که حجّت، از میان رفته و امامت، باطل گردیده است، فراوان می‌شود (بر سر زبان‌ها می‌افتد). به خدای علی، سوگند که حجّت امّت، همان هنگام، ایستاده و در کوچه‌های آنان گام بر می‌دارد و به خانه‌ها و کاخ‌هایش داخل می‌شود و در شرق و غرب زمین، گردش می‌کند و گفته‌ها را می‌شنود و بر جماعت، سلام می‌کند. او می‌بیند؛ امّا دیده نمی‌شود تا زمان و وعده اش فرا رسد و منادی از آسمان، ندا دهد که هلا! امروز، روز شادی فرزندان علی و شیعیان اوست!».

---

در منابع حدیثی روایاتی نقل شده که در آنها امام علی (علیه‌السّلام) در مسجد کوفه، ضمن پیشگویی‌ شهادت امام حسین (علیه‌السلام) به برخی از حوادث پس از واقعه عاشورا مانند گریه آسمان و زمین بر امام حسین (علیه‌السلام) اشاره می‌نمایند:
«عن ابراهیم النخعی: خَرَجَ امیرُ المُؤمِنینَ (علیه‌السّلام) فَجَلَسَ فِی المَسجِدِ، وَاجتَمَعَ اصحابُهُ حَولَهُ، وجاءَ الحُسَینُ (علیه‌السّلام) حَتّی قامَ بَینَ یَدَیهِ، فَوَضَعَ یَدَهُ عَلی رَاسِهِ، فَقالَ: یا بُنَیَّ، انَّ اللّه َ عَیَّرَ اقواما بِالقُرآنِ، فَقالَ: «فَمَا بَکَتْ عَلَیْهِمُ السَّمَاءُ وَ الْاَرْضُ وَ مَا کَانُواْ مُنظَرِینَ»، وَایمُ اللّه ِ، لَیَقتُلُنَّکَ بَعدی، ثُمَّ تَبکیکَ السَّماءُ وَالاَرضُ.»
در کتاب کامل الزیارات به نقل از ابراهیم نَخَعی روایت شده است: امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) بیرون آمد و در مسجد نشست و یارانش گِردش را گرفتند و حسین (علیه‌السّلام) آمد تا آن که پیش رویش ایستاد. امام (علیه‌السّلام) دست بر سر او نهاد و فرمود: «ای پسر عزیزم! خداوند، در قرآن، گروه‌هایی را سرزنش کرده و فرموده است: «پس آسمان و زمین بر آنان نَگِریستند و آنها مهلت نیافتند» و به خدا سوگند، تو را پس از من می‌کشند و سپس آسمان و زمین بر تو می‌گریند».
«عن الحسن بن الحکم النخعی عن رجل: سَمِعتُ امیرَ المُؤمِنینَ (علیه‌السّلام) وهُوَ یَقولُ فِی الرَّحَبَةِ، وهُوَ یَتلو هذِهِ الآیَةَ: «فَمَا بَکَتْ عَلَیْهِمُ السَّمَآءُ وَ الْاَرْضُ وَ مَا کَانُواْ مُنظَرِینَ»، وخَرَجَ عَلَیهِ الحُسَینُ (علیه‌السّلام) مِن بَعضِ ابوابِ المَسجِدِ، فَقالَ: اما انَّ هذا سَیُقتَلُ، وتَبکی عَلَیهِ السَّماءُ وَالاَرضُ.»
در کتاب کامل الزیارات به نقل از حسن بن حکم نخعی، روایت شده است: شنیدم امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) در حیاط مسجد، این آیه را تلاوت می‌کند: «پس آسمان و زمین بر آنان نَگِریستند و آنها مهلت نیافتند». حسین (علیه‌السّلام) از یکی از درهای مسجد به سوی او بیرون آمد و امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «بی تردید، این، کشته می‌شود و آسمان و زمین بر او می‌گریند».
همچنین در برخی روایات امام علی (علیه‌السّلام) با پیشگویی شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، از گریه حیوانات وحشی در کنار مزار وی خبر می‌دهد:
«عن الحارث الاعور عن علیّ علیه السل بِاَبی واُمّی الحُسَینُ المَقتولُ بِظَهرِ الکُوفَةِ! وَاللّه ِ، کَاَنّی انظُرُ الَی الوُحوشِ مادَّةً اعناقَها عَلی قَبرِهِ مِن انواعِ الوَحشِ، یَبکونَهُ ویَرثونَهُ لَیلاً حَتّی الصَّباحِ، فَاِذا کانَ ذلِکَ فَاِیّاکُم وَالجَفاءَ.»
در کتاب کامل الزیارات به نقل از حارث اَعوَر، از امام علی (علیه السلام)روایت شده است: پدر و مادرم فدای حسینِ کشته شده در پشت کوفه باد! به خدا سوگند، گویی همه گونه حیوانات وحشی را می‌بینم که گردن‌هایشان را به سوی قبر او کشیده‌اند و برایش می‌گریند و شب تا صبح برایش سوگواری می‌کنند، و چون چنین است، مبادا که شما جفا کنید!

---

در برخی احادیث امام علی (علیه‌السّلام) با پیشگویی شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، از حرکت کاروان‌هایی از کوفه به سمت مزار امام حسین خبر می‌دهند:
«عن علیّ بن کَاَنّی بِالقُصورِ قَد شُیِّدَت حَولَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام، وکَاَنِّی بِالمَحامِلِ تَخرُجُ مِنَ الکُوفَةِ الی قَبرِ الحُسَینِ، ولا تَذهَبُ اللَّیالی وَالاَیّامُ حَتّی یُسارُ الَیهِ مِنَ الآفاقِ، وذلِکَ عِندَ انقِطاعِ مُلکِ بَنی مَروانَ.»
در کتاب عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام) از امام علی (علیه‌السّلام) روایت شده است: گویی بناهای استوار را گرداگرد قبر حسین می‌بینم و گویی کاروان‌هایی را می‌بینم که از کوفه به سوی قبر حسین، بیرون می‌آیند و شب‌ها و روزهایی نمی‌گذرد، جز آن که از همه سو، به سوی او حرکت می‌کنند و این، به هنگام زوال پادشاهی مروانیان است.

---