پونه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پونه، یا پونا، شهر و شهرستانی در استان مهاراشترای
هند واقع در غرب فلات دکن می‌باشد.
شهر پونه با ۹۶۸‘۹۳۵‘۲ تن
جمعیت (۱۳۸۴ش/۲۰۰۵م) در ۫°۱۸ و ´ ۳۲ عرض شمالی و در °۫۷۳ و ´ ۵۲ طول شرقی در محل تلاقی دو رودخانه مولا و موتا جای دارد.
این شهر با ۵۶۰ متر ارتفاع از سطح
دریا در بخش کوهستانی فلات دکن واقع، و محصور در میان تپه‌هاست.
پونه در ناحیه‌ای خشک قرار دارد. میزان بارندگی سالیانه آن بین ۲۵-۷۰ سانتی‌متر گزارش شده است و دمای آن در
تابستان بین°۲۶ و°۴۰ سانتی‌گراد و در فصل
زمستان °۱۰و°۲۹ سانتی‌گراد در نوسان است.
شهرستان پونه از لحاظ دینی دارای بافت جمعیتی متنوعی است و مردمان آن شامل هندوها،
مسلمانان، پارسیان و
یهودیان هستند.
نخستین‌بار از پونه در
لوحه‌های مسین متعلق به سده‌های ۸ و ۱۰م به روزگار فرمانروایی راشتراکوت‌ها نام برده شده است. در
لوحه‌های مربوط به سده ۸م از این شهر با نام پونایاویشایا یاد شده است؛ اما در
لوحه‌های مربوط به
سده ۱۰م نام این شهر به صورت‌های پوناکا و سپس پونکاوادی ضبط شده است.
در دوره فرمانروایی علاء‌الدین خلجی از سلاطین
دهلی (حکومت ۶۹۵-۷۱۵ق/۱۲۹۶-۱۳۱۵م) بخش‌های غربی دکن از جمله پونه به
تصرف وی درآمد.
سپس به هنگام بروز قحطـی دورگا - دِوی میـان سال‌های ۱۳۹۶-۱۴۰۷م پونه به قلمرو سلاطین بهمنی دکن افزوده شد.
نیکیتین جهان‌گرد روسی که در اواخر دوره فرمانروایی بهمنیان از پونه دیدار کرده، آن را به عنوان شهری مهم
توصیف نکرده است.
پس از بهمنیان، پونه به تصرف نظام‌شاهیان احمدنگر درآمد و یکی از حکام این خاندان پونه را به عنوان جاگیر به مالوجی پدربزرگ شیواجی بنیان‌گذار حکومت مراتهه‌ها که در میان مسلمانان و هندوها به یک اندازه محبوب بود، بخشید.
در دوره شیواجی، پونه به عنوان مرکز حکومت وی رو به توسعه نهاد. با بالاگرفتن کار شیواجی پونه مدتی میان مراتهه‌ها و
مغولان هند دست به دست گشت. در زمان حضور مغولان در پونه بر شمار مساجد و مسلمانان شهر افزوده شد.
مدتی پس از
مرگ شیواجی (د ۱۰۹۱ق/۱۶۸۰م) پیشواها که ریاست اتحادیه مراتهه‌ها را به دست گرفته بودند، بر پونه مسلط شدند. در دوره آن‌ها نیز پونه همچنان مرکز اتحادیه مراتهه باقی ماند. در درگیری‌های میان حیدرعلی و نظام‌شاهیان که بعدها به منظورجلوگیری از پیشرفت انگلیسی‌ها در دکن به اتحادیه مراتهه‌ها پیوستند، در فاصله سال‌های ۱۷۹۸-۱۸۲۰م پونه بارها دستخوش هجوم و ویرانی شد.
با تسلط
انگلیس بر پونه پیشرفت آن نیز آغاز شد و توسعه آن بـا تأسیس نخستین مراکز علمی توسط انگلیسی‌ها آهنگ سریع‌تری یافت. نخستین کالج پونه به نام کالج دکن در ۱۸۳۲م و آن‌گاه مدرسه جدید انگلیسی، مدرسه دخترانه هند و کالج فِرگسن در ۱۸۸۵م تأسیس شد و پس از آن کالج‌های تخصصی مهندسی و پزشکی، و دانشکده حقوق و مدرسه کشاورزی یکی پس از دیگری گشایش یافتند و سرانجام با تأسیس دانشگاه پونه در ۱۳۲۸ش/ ۱۹۴۹م رشد فرهنگی این شهر به اوج رسید و نیز تأسیس آکادمی نظامی پونه، توان علمی این شهر را در زمینه علوم نظامی نیز بالا برد.
علاوه بر آن، گشایش مرکز تحقیقات زبان سنسکریت و پارکریت با بیش از ۲۰ هزار سند باستانی و نیز مرکز تحقیقات بین‌المللی بر اهمیت فرهنگی این شهر افزود؛ تا آن‌جا که امروزه پونه به آکسفرد هند شهرت یافته است.
پونه در حال حاضر یکی از مراکز صنایع الکترونیکی هند به شمار می‌رود و به شهر کامپیوتر هند مشهور است. به علاوه، در اطراف آن مراکز صنعتی و کارخانه‌های بسیاری وجود دارد. بیشتر این کارخانه‌ها در مسیر پونه به
بمبئی، پونه به احمدنَگَر،
شولاپور، ساتارا واقع‌انـد.
وجود مراکز علمی پرشمار از دیرباز در این شهر موجب آن شده است که بسیاری از رجال علمی و سیاسی هند از این شهر برآیند.
احداث نخستین راه‌آهن توسط انگلیسی‌ها در هند که پونه را به بمبئی و دیگر مراکز مهم هند متصل می‌ساخت، به رشد این شهر کمک بسیار کرد. پونه از دیرباز منطقه کشاورزی بود و اکنون نیز دارای ظرفیت مناسب کشاورزی است. در این منطقه برنج، غلات، سبزی و میوه به عمل می‌آید.
پس از استقلال هند (۱۹۴۸م) به سبب توسعه فرهنگی و اقتصادی این شهر، عده کثیری از دیگر نقاط هند به پونه
مهاجرت کردند. وجود آثار تاریخی و مذهبی، پونه را به یکی از قطب‌های سیاحتی هند بدل ساخته است.
آثار تاریخی، مذهبی، موزه‌ها، پارک‌ها و هتل‌های آن موقعیت مناسبی برای پونه ایجاد کرده است. از جمله آثار دیدنی آن می‌توان از تپه‌های ساهْیادْری متعلق به دوره مراتهه‌ها، مرکز دینی بهیماشانْکار، خانه آلانیدی، غار مذهبی بودایی نزدیک مهرآباد و مهرآزاد، قصر آقاخان که
گاندی و یارانش مدتی در آن زندانی بودند، و بسیاری دیگر نام برد
.
(۱) بازورث، ک ا، سلسله‌های اسلامی، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۲) حکمت، علی‌اصغر، سرزمین هند، تهران، ۱۳۳۷ش.
(۳) Asiatica.
(۴) Basham A L، The Wonder That Was India، London، ۱۹۶۷.
(۵) Britannica، ۱۹۸۹.
(۶) Day N L، The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India، New Delhi، ۱۹۸۴.
(۷) EI ۲.
(۸) Elphinstone M، The History of India، London، ۱۹۰۵.
(۹) Faq about Pune، Pune Diary، www punediary، com/pune _ faq Htm.
(۱۰) The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ۱۹۷۲.
(۱۱) Jacquemont V، Letters from India، the British Dominions of India، London، ۱۸۳۴.
(۱۲) Mackinder H J، The Subcontinent of India، The Cambridge History of India، vol I، ed E J Rapson، Bombay، ۱۹۶۲.
(۱۳) Nalawade S B، Geography of Pune Urban Area، Ranwa، www ranwa org/punealive/pageog htm.
(۱۴) Nalawade S B، Pune – The Queen of Deccan، Ecopune، www ecopune com/aboutpune htm.
(۱۵) Pune، The India Travel، www theindiatravel com/travel/ favourites/ majorcities/ pune htm.
(۱۶) Pune، City – History، ۱UP India، www lupindia com/states/maharashtra/pune/history html.
(۱۷) The Pune Economy، The Present، Punenet، www punenet com/present asp.
(۱۸) Pune، Indian Political Geography، All refer، www reference allrefer com/encyclopedia/p/pune html.
(۱۹) Sarkar J، Aurangzib (۱۶۵۸-۱۶۸۱)، The Cambridge History of India، vol IV، ed R Burn، Cambridge، ۱۹۳۷.
(۲۰) The World Gazetteer، www world- gazetteer Com.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پونه»، شماره۵۵۷۹.
