پلدشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پُلْدَشْت، بخش و شهری در خاور
شهرستان ماکو، در شمال
استان آذربایجان غربی میباشد.
این بخش از شمال و خاور به
جمهوری آذربایجان، از جنوب به
شهرستان خوی، و از باختر به بخشهای مرکزی و شوط از شهرستان ماکو محدود است. بخش پلدشت شامل یک شهر، ۴ دهستان به نامهای چایپاسار شرقی، زنگبار، گچلرات شرقی و گچلرات غربی، و ۸۴ آبادی دارای سکنه است.
رودخانه مرزی ارس از نواحی شمالی این بخش میگذرد. سد بزرگ ارس نیز که در ۱۳۵۰ش/۱۹۷۱م به بهرهبرداری رسید، در محدوده بخش پلدشت جای دارد.
رود دیگری که از باختر تا خاور این بخش را آبیاری میکند، زنگمار (زنگبار یا ماکوچای) است که در شهر پلدشت به ارس میپیوندند.
بخش پلدشت دارای آبوهوایی معتدل و خشک است و قسمتهای هموار و دشتی شهرستان ماکو را تشکیل میدهد
مهمترین بلندیهای آن
کوههای گِچه
داغ (۸۵۶‘۱متر)، آق
داغ (۸۲۰‘۱متر) و مرادتپه (۳۶۸‘۱متر) است.
کشاورزی در بخش پلدشت به سبب وجود رودخانههای پرآبی چون ارس و زنگمار از رونق ویژهای برخوردار است و شامل کشت
برنج،
گندم،
جو، یونجه و ترهبار است.
در سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت این بخش ۱۸۷‘۳۰تن بوده است.
شهری در خاور
شهرستان ماکو، در شمال
استان آذربایجان غربی میباشد.
این شهر در °۴۵و´۴ طول شرقی و °۳۹و´۲۱ عرض شمالی در ارتفاع ۸۱۵متری از سطح
دریا و در ۴۸کیلومتری خاور ماکو جای دارد.
شهر پلدشت در ناحیهای دشتی واقع است و در کنار رودخانههای ارس و زنگمار گسترش یافته، و دارای آبوهوایی معتدل و نیمهخشک است.
در سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت این شهر ۲۳۵‘۷ تن بوده است.
مردم این شهر به زبانهای
ترکی،
کردی و
فارسی گفتوگو میکنند و پیرو
مذهب شیعه اثناعشری و
سنی حنفی هستند.
از دیرینگی این شهر آگاهیهای چندانی در دست نیست.
این شهر در گذشته به واسطه اسکان طایفه عربلو، از طوایف ایل افشار در آن به نامهای آبادی عربلو، عربلر و عرب خوانده میشد، اما در ۱۶/۱۲/۱۳۱۶ش با تصویب فرهنگستان زبان ایران به پلدشت تغییر نام یافت.
این شهر از آنرو پلدشت خوانده شد که در ناحیهای دشتی و در کنار پلی بر روی رودخانه ارس جای دارد.
در نزدیکی شهر پلدشت دو پل وجود دارد که یکی از آن دو برپاست و مورد استفاده قرار میگیرد، اما دیگری که پایینتر از آن جای دارد، خراب شده است.
برخی بر این گماناند پل ضیاءالملک نخجوانی که در منابع تاریخ از آن یاد شده،
منطبق با پلدشت امروزی است،
اما بنابر گواهی منابع تاریخی، پل ضیاءالملک در حدود گرگر، پایینتر از
نخجوان و حتیٰ به احتمالی پایینتر از
جلفا قرار داشته، درحالی که پلدشت بالاتر از نخجوان واقع است.
در ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م طی
جنگ جهانی اول، روسیه تزاری به احداث راهآهنی که این کشور را از طریق شاهتختی در خاک
روسیه به پلدشت (عربلو) و ماکو و از آنجا به خاک
ترکیه متصل میساخت، مبادرت کرد.
با احداث اداره مرزبانی و گمرک در پلدشت، این شهر اهمیت خاصی یافت و رو به گسترش نهاد. پس از سقوط دولت روسیهتزاری و پایان جنگ جهانی اول، در ۱۳۰۰ش/۱۹۲۱م براساس معاهدهای که با دولت شوروی و
انگلستان منعقد شد، تمامی خطوطی که این دو دولت در
ایران احداث کرده بودند، به دولت ایران واگذار شد.
پس از انقراض دولت روسیهتزاری اداره مرزبانی و گمرک تعطیل، و دروازههای پل بسته شد و تنها در مواقع ضروری و رفت و آمد مأموران و یا مهمانان دولتهای ایران و شوروی، با اجازه قبلی باز و بسته میشد. بخشی از این پل نیز بر اثر طغیان رودخانه ارس در ۱۳۳۱ش تخریب شد که بعداً بازسازی گردید.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان این پل دوباره به روی شهروندان ایران و جمهوری آذربایجان بازگشایی شد.
(۱) افشین، یدالله، رودخانههای ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۲) انزلی، حسن، ارومیه در گذر زمان، اورمیه، ۱۳۷۸ش.
(۳) ایرانشهر، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۵) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۶) جعفری، عباس، رودها و رودنامه ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۷) جعفری، عباس،
کوهها و
کوهنامه ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
(۸) مستوفی، حمدالله،نزهة القلوب، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
(۹) رئیسنیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، تبریز، ۱۳۶۸ش.
(۱۰) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، شناسنامه آبادیهای کشور، شهرستان ماکو، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۱) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی.
(۱۲) شرفالدین، علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۳۶ش.
(۱۳) فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، نخجون، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
(۱۴) قربانی، حافظ، منوگرافی شهر ماکو، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۱۵) کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، تهران، ۱۳۱۱ش.
(۱۶) مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶ش، تهران، ۱۳۱۶ش.
(۱۷) نشریه دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، تهران، ۱۳۷۹ش، شم۲.
(۱۸) هویدا، رحیم، پلهای تاریخی آذربایجان، بررسیهای تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم ۱.
(۱۹) هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، بررسیهای تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم۲.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پلدشت»، شماره۵۵۳۸.