پست مدرنیسم (ادبیات)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پسانوگرایی یا پست مدرنیسم، به سیر تحولات گسترده‌ای در نگرش انتقادی،
فلسفه، معماری،
هنر، ادبیات و
فرهنگ می‌گویند که از
بطن نوگرایی (مدرنیسم) و در واکنش به آن، و یا به‌عنوان جانشین آن پدید آمد. پست مدرنیته مفهومی تاریخی ـ جامعه‌شناختی است که به دوران تاریخیِ بعد از مدرنیته اطلاق می‌شود.
«پست مدرنیسم (post.mo.der.nism) پسانوگرایی، معادل
اصطلاح انگلیسی post – modernism مکتبی که پس از جنبش مدرنیسم (=نوگرایی) در سال‌های پایانی سدۀ نوزدهم میلادی در حوزه‌های
شعر،
داستان، نمایش‌نامه،
موسیقی،
معماری،
تئاتر،
سینما،
عکاسی و دیگر هنرها و فنون پدید آمد. این مکتب در اصل به فن مهندسی و
تاریخ مربوط می‌شد و واکنشی بود در برابر بنیان اولیه نوگرایی که ابزارهای سنتی هنر را فرا می‌خواند. پست مدرنیسم در سال‌های پایانی دهۀ ۱۹۷۰ م. در کشورهایی چون
آمریکا و به ویژه
فرانسه و متاثر از آثار نویسندگانی چون سمیوئل بکت (۱۹۰۶ – ۱۹۸۹ م)، مارسل پروست (۱۸۷۱ – ۱۹۲۲ م) و جیمز جویس (۱۸۸۲ – ۱۹۴۱ م) پدید آمد و واکنشی در برابر
ترس از واقعیت
دنیا معرفی شد؛ به این معنا که هر موجود زنده، موجودی را بی‌رحمانه
قربانی می‌کند تا به
حیات خود ادامه دهد و حیات هر موجود در
مرگ موجودی دیگر نهفته است.
از ویژگی‌های بارز این مکتب فکری در چهارچوب ادبیات می‌توان به آشنایی‌زدایی، فرجام‌گریزی و عدم
انسجام اشاره کرد که اگرچه در ادبیات پر سابقه است، اما آمیزه‌ای از آنها و کاربرد خودآگاهانۀ آنها ویژۀ ادبیات پست مدرن می‌نماید. ادبیات پست مدرن فرجام قطعی
داستان را به سخره می‌گیرد و این
سنت را بی‌معنا و پوچ تلقی می‌کند و از سوی دیگر، انسجام و هماهنگی را که در هنر، عاملی اصلی به شمار می‌رود نادیده می‌گیرد و عدم انسجام را در تمام هنرها و فنون حتی معماری و نقاشی اصلی طبیعی و منطبق بر واقعیت
اعمال می‌کند».
اصطلاح پست مدرنیسم سه دهه است که مورد استفاده گسترده قرار گرفته است؛ اما
داستان گسترش آن از طریق
فرهنگ، تا حدودی پیچیده است. پست مدرنیسم حیات خود را عمدتاً به عنوان مقوله‌ای دانشگاهی و مربوط به تحولات معینی در
حوزه هنر آغاز کرد؛ اما به‌زودی به‌صورت اصطلاحی توصیفی برای تمام انواع، جابه‌جایی‌ها و تحولات مطرح شده در جامعه و فرهنگ معاصر درآمد.
در اواسط دهه ۱۹۸۰ پست مدرنیسم به آچار فرانسه‌ای تبدیل شد که تقریباً به درد هر کاری می‌خورد.
پست مدرنیسم می‌تواند:
أ. وضعیتی واقعی در یک جامعه باشد.
ب. مجموعه‌ای از ایده‌ها باشد که سعی در
تعریف یا
تبیین این وضعیت دارند.
ج. یک سبک هنری یا ره‌یافتی برای ساختن اشیا باشد.
د. واژه‌ای باشد که در زمینه‌های مختلف و برای پرداختن به بسیاری از جنبه‌های مطرح شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برخی پیشگامان پست مدرن از ورود جامعه به مرحله‌ای جدید سخن می‌گفتند. آنان مدعی بودند که ما در دوره‌ای تاریخی با ویژگی‌های
بدیع به سر می‌بریم که از هر دوره دیگر تاریخی تمایز می‌یابند به ویژه باید آنان را از دوره مدرن پیش از آن متمایز ساخت.
تاریخ‌دانان به انحاء مختلف به توصیف
ماهیت دقیق این عصر و
تاریخ دقیق آغاز و پایان آن پرداخته‌اند که توصیف آنها در نتیجه
اعتقاد به اموری بود مانند:
پیشرفت،
خوش‌بینی،
عقلانبت، جست‌وجوی آگاهی مطلق در
علم فن‌آوری جامعه و سیاست - عقیده به اینکه به دست آوردن آگاهی دربارۀ خود واقعی، تنها بنیان کسب دیگر آگاهی است و مسائلی از این قبیل.
۱.
فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی، دانش‌نامه ادب فارسی، انوشه، حسن؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۶، چاپ یکم، ص۲۸۹.
۲.
پست مدرنیسم، گلن وارد؛ ترجمه علی مرشدی زاد، تهران، انتشارات قصیده سُرا، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۱۶ و ۲۲.
۳.
پسامدرنیسم در بوته نقد (مجموعه مقالات)، پارسا، خسرو؛ تهران، نشر آگه، ۱۳۷۵.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «پست مدرنیسم».
