پرسش از حکم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند برای انسانها
احکامی را وضع کرده که در بعضی موارد سوالاتی در مورد آنها پیش می آید که
پیامبر موظف بوده اند به آنها جواب بدهد.
سؤال
از احكام مسكوت‌مانده
از جانب خداوند، مورد نهى او:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ ...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید!
از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را ناراحت می‌کند! ....»
خداوند، پاسخ دهنده به
احکام، در صورت سؤال
از آنها، هنگام نزول
قرآن :
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَ إِنْ تَسْئَلُوا عَنْها حِينَ يُنَزَّلُ
الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْها ...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید!
از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را ناراحت می‌کند! و اگر به هنگام نزول
قرآن،
از آنها سؤال کنید، برای شما آشکار می‌شود؛ خداوند آنها را بخشیده (و نادیده گرفته) است.....»
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله موظف به پاسخگویی به سؤالات مردم، درباره
حکم، بر اساس وحی:
۱. «يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ...؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیز
انفاق کنند؟ بگو: هر خیر و نیکی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) که انفاق می‌کنید، باید برای
پدر و
مادر و نزدیکان و
یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد....»
۲. «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ...؛
از تو، در باره
جنگ کردن در ماه
حرام، سؤال می‌کنند؛ بگو: «جنگ در آن، (گناهی) بزرگ است؛ ولی جلوگیری
از راه خدا (و گرایش مردم به آیین
حق) و
کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام
مسجد الحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهمتر
از آن است؛ و ایجاد
فتنه، (و محیط نامساعد، که مردم را به
کفر، تشویق و
از ایمان بازمی‌دارد) حتّی
از قتل بالاتر است.....»
۳. «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ؛
در باره
شراب و
قمار از تو سؤال می‌کنند، بگو: «در آنها
گناه و زیان بزرگی است؛ و منافعی (
از نظر مادی) برای مردم در بردارد؛ (ولی) گناه آنها
از نفعشان بیشتر است. و
از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو:
از مازاد نیازمندی خود.» اینچنین خداوند آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید!»
۴. «... وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْيَتامى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ فَإِخْوانُكُمْ ...؛
... و
از تو در باره
یتیمان سؤال می‌کنند، بگو: اصلاح کار آنان بهتر است. و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، (مانعی ندارد) آنها برادر (دینی) شما هستند....»
۵. «وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي الْمَحِيضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ ...؛
و
از تو، در باره
خون حیض سؤال می‌کنند، بگو: «چیز زیانبار و آلوده‌ای است؛
از این‌رو در حالت
قاعدگی،
از آنان کناره‌گیری کنید! و با آنها نزدیکی ننماید، تا پاک شوند! و هنگامی که پاک شدند،
از طریقی که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! ....»
۶. «وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى بِالْقِسْطِ ...؛
از تو درباره
حکم زنان سؤال می‌کنند؛ بگو: «خداوند درباره آنان به شما پاسخ می دهد: آنچه در
قرآن درباره زنان یتیمی که حقوقشان را به آنها نمی‌دهید، و می‌خواهید با آنها
ازدواج کنید، و نیز آنچه درباره کودکان
صغیر و ناتوان برای شما بیان شده است، (قسمتی
از سفارشهای خداوند در این زمینه می‌باشد؛ و نیز به شما سفارش می‌کند که) با یتیمان به
عدالت رفتار کنید!....»
۷. «يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ...؛
از تو (در باره ارث خواهران و برادران) سؤال می‌کنند، بگو: «خداوند،
حکم کلاله (
خواهر و برادر) را برای شما بیان می‌کند: اگر مردی
از دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته،
از او (ارث) می‌برد؛ و (اگر خواهری
از دنیا برود، وارث او یک برادر باشد،) او تمام مال را
از آن خواهر به ارث می‌برد، در صورتی که (میّت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو
خواهر (
از او) باقی باشند دو سوم اموال را می‌برند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را میان خود تقسیم می‌کنند؛ و) برای هر مذکّر، دو برابر سهم مؤنّث است....»
۸. «يَسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّباتُ وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَ اذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ ...؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیزهایی برای آنها
حلال شده است؟ بگو: آنچه پاکیزه است، برای شما حلال گردیده؛ (و نیز
صید)
حیوانات شکاری و سگهای آموخته (و تربیت یافته) که
از آنچه خداوند به شما تعلیم داده به آنها یاد داده‌اید، (بر شما حلال است؛) پس،
از آنچه این حیوانات برای شما (
صید می‌کنند و) نگاه می‌دارند، بخورید؛ و نام خدا را (به هنگام فرستادن حیوان برای شکار،) بر آن ببرید....»
موظف بودن مردم به
پرسش از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
احکام الهی:
«وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛
و پیش
از تو، جز مردانی که به آنها وحی می‌کردیم، نفرستادیم! اگر نمی‌دانید،
از آگاهان بپرسید (تا تعجب نکنید
از اینکه پیامبر
اسلام از میان همین مردان برانگیخته شده است.»
سؤال مردم
از مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
حکم آمیزش با زنان، در ایام عادت :
«وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي الْمَحِيضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ ...؛
و
از تو، در باره خون
حیض سؤال می‌کنند، بگو: چیز زیانبار و آلوده‌ای است؛
از این‌رو در حالت قاعدگی،
از آنان کناره‌گیری کنید! و با آنها نزدیکی ننماید، تا پاک شوند! و هنگامی که پاک شدند،
از طریقی که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! ....»
پرسش مردم
از محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
حکم ارث:
۱. «وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى بِالْقِسْطِ ...؛
از تو درباره
حکم زنان سؤال می‌کنند؛ بگو: «خداوند درباره آنان به شما پاسخ می دهد: آنچه در
قرآن درباره زنان یتیمی که حقوقشان را به آنها نمی‌دهید، و می‌خواهید با آنها ازدواج کنید، و نیز آنچه درباره کودکان صغیر و ناتوان برای شما بیان شده است، (قسمتی
از سفارشهای خداوند در این زمینه می‌باشد؛ و نیز به شما سفارش می‌کند که) با یتیمان به عدالت رفتار کنید! ....»
۲. «يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ...؛
از تو (در باره ارث خواهران و برادران) سؤال می‌کنند، بگو: «خداوند،
حکم کلاله (خواهر و برادر) را برای شما بیان می‌کند: اگر مردی
از دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته،
از او (ارث) می‌برد؛ و (اگر خواهری
از دنیا برود، وارث او یک برادر باشد،) او تمام مال را
از آن خواهر به ارث می‌برد، در صورتی که (میّت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو خواهر (
از او) باقی باشند دو سوم اموال را می‌برند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را میان خود تقسیم می‌کنند؛ و) برای هر مذکّر، دو برابر سهم مؤنّث است....»
سؤال مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
حکم ازدواج با یتیمان:
«وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى بِالْقِسْطِ ...؛
از تو درباره
حکم زنان سؤال می‌کنند؛ بگو: «خداوند درباره آنان به شما پاسخ می دهد: آنچه در
قرآن درباره زنان یتیمی که حقوقشان را به آنها نمی‌دهید، و می‌خواهید با آنها ازدواج کنید، و نیز آنچه درباره کودکان صغیر و ناتوان برای شما بیان شده است، (قسمتی
از سفارشهای خداوند در این زمینه می‌باشد؛ و نیز به شما سفارش می‌کند که) با یتیمان به عدالت رفتار کنید!....»
سؤال مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
حکم انفاق:
۱. «يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ...؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: هر
خیر و
نیکی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) که انفاق می‌کنید، باید برای
پدر و
مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد....»
۲. «... وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ...؛
... و
از تو می‌پرسند چه چیز
انفاق کنند؟ بگو:
از مازاد نیازمندی خود....»
سؤال مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مورد
حکم جنگ، در ماههای حرام:
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ...؛
از تو، در باره
جنگ کردن در
ماه حرام، سؤال می‌کنند؛ بگو: «جنگ در آن، (گناهی) بزرگ است؛ ولی جلوگیری
از راه خدا (و گرایش مردم به آیین حق) و کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام
مسجد الحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهمتر
از آن است؛ و ایجاد فتنه، (و محیط نامساعد، که مردم را به
کفر، تشویق و
از ایمان بازمی‌دارد) حتّی
از قتل بالاتر است....»
سؤال مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
احکام مربوط به
زنان:
«وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى بِالْقِسْطِ ...؛
از تو درباره
حکم زنان سؤال می‌کنند؛ بگو: خداوند درباره آنان به شما پاسخ می دهد: آنچه در
قرآن درباره زنان یتیمی که حقوقشان را به آنها نمی‌دهید، و می‌خواهید با آنها ازدواج کنید، و نیز آنچه درباره کودکان صغیر و ناتوان برای شما بیان شده است، (قسمتی
از سفارشهای خداوند در این زمینه می‌باشد؛ و نیز به شما سفارش می‌کند که) با یتیمان به عدالت رفتار کنید!....»
پرسش مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
شراب:
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما...؛
در باره شراب و قمار
از تو سؤال می‌کنند، بگو: در آنها گناه و زیان بزرگی است؛ و منافعی (
از نظر مادی) برای مردم در بردارد؛ (ولی) گناه آنها
از نفعشان بیشتر است....»
پرسش مردم
از محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مورد
حکم قمار:
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما؛
در باره شراب و قمار
از تو سؤال می‌کنند، بگو: در آنها گناه و زیان بزرگی است؛ و منافعی (
از نظر مادی) برای مردم در بردارد؛ (ولی) گناه آنها
از نفعشان بیشتر است....»
سؤال مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره حلیت اشیا:
«يَسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّباتُ ...؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیزهایی برای آنها
حلال شده است؟ بگو: آنچه پاکیزه است، برای شما حلال گردیده....»
سؤال مردم
از محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
احکام صید:
«يَسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّباتُ وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَ اذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ ...؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیزهایی برای آنها حلال شده است؟ بگو: آنچه پاکیزه است، برای شما حلال گردیده؛ (و نیز
صید) حیوانات شکاری و سگهای آموخته (و تربیت یافته) که
از آنچه خداوند به شما تعلیم داده به آنها یاد داده‌اید، (بر شما حلال است؛) پس،
از آنچه این
حیوانات برای شما (
صید می‌کنند و) نگاه می‌دارند، بخورید؛ و نام
خدا را (به هنگام فرستادن حیوان برای شکار،) بر آن ببرید....»
پرسش مردم
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
حکم معاشرت با یتیمان:
«... وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْيَتامى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ فَإِخْوانُكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ ...؛
... و
از تو در باره یتیمان سؤال می‌کنند، بگو: اصلاح کار آنان بهتر است. و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، (مانعی ندارد؛) آنها برادر (دینی) شما هستند.» (و همچون یک برادر با آنها رفتار کنید!) خداوند، مفسدان را
از مصلحان، بازمی‌شناسد....»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۳۹، برگرفته از مقاله «پرسش از حکم»
