یَتَخَبَّطُهُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَتَخَبَّطُهُ: (یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ) «یَتَخَبَّطُهُ» از مادّه
«خَبْط» به معنای عدم حفظ تعادل بدن به هنگام راه رفتن یا برخاستن است.
(الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ) (كسانى كه
ربا مى‌خورند، در
قیامت مانند كسى كه بر اثر تماس
شیطان، ديوانه شده و تعادل خود را از دست داده بر مى‌خيزند. اين، بخاطر آن است كه گفتند: «
بیع و داد و ستد مانند ربا است» در حالى كه خدا بيع را
حلال كرده، و ربا را
حرام. زيرا فرق ميان اين دو، بسيار است. و اگر كسى اندرزى از جانب پروردگارش به او رسد، و از رباخوارى خوددارى كند، سودهاى پيشين و قبل از تحريم از آن اوست؛ و كار او به عفو
خدا واگذار مى‌شود؛ امّا كسانى كه به ربا خوارى بازگردند
اهل دوزخند؛ و جاودانه در آن خواهند بود.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه خبط به معناى كج و معوج راه رفتن است، وقتى مى‌گويند: خبط البعير معنايش اين است كه: راه رفتن اين شتر غير طبيعى و نامنظم است، انسان هم در زندگيش راهى مستقيم دارد كه نبايد از آن منحرف شود، چون او نيز در طريق زندگيش و بر حسب محيطى كه در آن زندگى مى‌كند حركات و سكناتى دارد، كه داراى نظام مخصوصى است، كه آن نظام را بينش عقلايى انسان‌ها معين مى‌كند، و هر فردى افعال خود را (چه فردى چه اجتماعى) با آن نظام تطبيق مى‌دهد. انسانى كه ممسوس شيطان شده، يعنى شيطان با او تماس گرفته و نيروى تميز او را مختل ساخته، نمى‌تواند خوب و بد، نافع و مضر و
خیر و
شر را از يكديگر تميز دهد و حكم هر يك از اين موارد را در طرف مقابل آن جارى مى‌سازد، (مثلا به جاى اينكه خير و نافع و خوب را بستايد، زشتى‌ها و شرور و مضرات را مى‌ستايد، و يا به جاى اينكه ديگران را به سوى كارهاى خير و مفيد دعوت كند به سوى شرور مى‌خواند) و اين به آن جهت نيست كه معناى خوبى و خير و نافع را فراموش كرده و نمى‌داند خوب و بد كدام است، براى اينكه هر چه باشد
انسان است، و
اراده و
شعور دارد و محال است كه از انسان، افعال غير انسانى سر بزند بلكه از اين جهت است كه زشتى را زيبايى و حسن را
قبح و خير و نافع را شر و مضر مى‌بيند، پس او در تطبيق احكام و تعيين موارد، دچار خبط و اشتباه شده است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَتَخَبَّطُهُ»، ص۶۳۳.
