ویژگیهای برزخ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این مقاله در مورد ویژگیهای برزخ از جمله: کوتاه بودن
برزخ در قیاس با
آخرت،
شباهت به
عالم رؤیا، سنخیت با
دنیا،
فشار و
غذاب قبر و
تجسم اعمال می‌باشد.
در برخی
آیات، حالت پس از مرگ به حالت
خواب رفتن
انسانها تشبیه شده است: «اَللّهُ یَتَوَفَّی الاَنفُسَ حینَ مَوتِها والَّتی لَم تَمُت فی مَنامِها فَیُمسِکُ الَّتی قَضی عَلَیهَا المَوتَ ویُرسِلُ الاُخری اِلی اَجَل مُسَمًّی اِنَّ فی ذلِکَ لاَیت لِقَوم یَتَفَکَّرون».
در برخی
روایات نیز آمده است که خواب
برادر مرگ است. برخی گفته‌اند: بعید نیست روح انسان به هنگام خواب به
جسم مثالی باز‌گردد، زیرا در روایات، برزخ به حالت خواب تشبیه شده است.
در
قیامت سؤال می‌شود که به شمار
سالها چه مدت در
زمین درنگ کردید؟ در پاسخ گفته می‌شود: روزی (یک روز) یا پاره‌ای از روز: «قلَ کَم لَبِثتُم فِی الاَرضِ عَدَدَ سِنین قالوا لَبِثنا یَومًا اَو بَعضَ یَوم».
از این پرسش و پاسخ چنین برداشت شده که مکث در
برزخ از نظر
قرآن مکث در زمین به شمار آمده است.
برخی از محققان برای اثبات این مدعا به آیه «ولَکُم فِی الاَرضِ مُستَقَرٌّ ومَتعٌ اِلی حین»
تمسک کرده و گفته‌اند: چون «حین» در روایات به روز قیامت معنا شده می‌توان فهمید که مدت بقا در برزخ هم بقای در زمین دانسته شده است،
چنان که «اَرْض» در آیه «ثُمَّ اِذا دَعاکُم دَعوَةً مِنَ الاَرض»
به قبر تفسیر شده
و برخی از جنت برزخی به جنت دنیا تعبیر کرده‌اند.
در روایات نیز این مضمون مکرر آمده که برزخ همان قبر است.
البته باید توجه داشت که
مراد از قبر یاد شده محل
دفن بدن انسان نیست، بلکه حقیقت دیگری است که متفکران اسلامی آن را به شیوه‌های گوناگون تبیین کرده‌اند،
با این حال از مضامین روایات به روشنی برمی‌آید که قبر به معنای محل دفن، ارتباط مستقیم و غیر قابل انکاری با عالم قبر به معنای برزخ دارد که گونه‌هایی از این ارتباط را در همین متون می‌توان یافت؛
همچنین در برخی روایات ارتباط خاصی بین برخی از مکانهای معین در زمین با جایگاه
ارواح پس از مرگ مطرح‌گردیده است. در این
احادیث گفته شده که روح هر
مؤمن متوفا در شرق و غرب عالم به
وادی السلام می‌آید و در برخی روایات دیگر نیز جایگاه ارواح کافران
وادی برهوت در
حضرموت دانسته شده است.
از منظر آیات قرآن، مجموع
حیات دنیوی و برزخی درنگاه کسی که از جایگاهی برتر (آخرت) به آن می‌نگرد بسیار کوتاه است: «قلَ اِن لَبِثتُم اِلاّ قَلیلاً لَو اَنَّکُم کُنتُم تَعلَمون».
نظیر همین مضمون در آیات ۱۰۳-۱۰۴
طه نیز آمده است. البته برخی توضیح داده‌اند که کوتاه بودن برزخ و دنیا از آن جهت است که آن‌ها متناهی هستند، برخلاف حیات اخروی که این‌گونه نیست.
بعضی از مفسران آیه ۵۵
روم را مربوط به برزخ دانسته‌اند
و برخی آیه «و تَظُنّونَ اِن لَبِثتُم اِلاّ قَلیلا»
را در مورد بهشتیان دانسته و گفته‌اند: ایشان بر
اثر تنعم فراوان در
بهشت برزخی توقف در آن را کوتاه
گمان می‌کنند
، به هر حال از دیدگاه قرآن مسلم است که مجموع حیات دنیا و برزخ، بخش بسیار ناچیزی از مجموعه حیات
انسان را تشکیل می‌دهد.
از دیگر ویژگیهای برزخ بروز و ظهور
عقاید و
اعمال و خلقیات دنیوی در آن،
سؤال قبر،
فشار قبر و نیز ارتباط اهل
برزخ با یکدیگر و با
عالم دنیاست که
روایات فراوانی موارد یاد شده را به تفصیل بیان‌کرده‌اند.
الابانة عن اصول الدیانه؛ الامالی، صدوق؛ الامالی، طوسی؛ انوار درخشان در تقسیر قرآن؛ بحار الانوار؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحریر والمرسع فی احوال البرزخ؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تصحیح اعتقادات الامامیه؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، صدر‌المتالهین؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر‌المنار؛ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری (علیه‌السلام)؛ تفسیر من وحی القرآن؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ حق الیقین فی معرفة اصول الدین؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه؛ درر الفوائد؛ الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ سلسله مؤلفات الشیخ المفید؛ شرح‌الاصول الخمسه؛ شرح چهل حدیث؛ شرح فصوص الحکم؛ شرح المقاصد؛ شرح المنظومة السبزواری؛ صحیح البخاری؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ الکافی؛
کتاب الخصال؛ الکشاف؛
گوهر مراد؛ لغت‌نامه؛ مجمع البیان فی تفسیر‌القرآن؛ مجموعه آثار، استاد مطهری؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ معاد یا بازگشت به سوی خدا؛ معاد از دیدگاه امام خمینی (قدس سره)؛ المعتبر فی شرح المختصر؛ معجم‌مقاییس اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله برزخ در قرآن.
